رای شماره٢۶۶١ هیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع:۱- ابطال نامه شماره ٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور اداری سازمان تأمین اجتماعی
٢ـ بندهای (١ـ٣ـ١٠ )و (۴ـ١٠)بخشنامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ ـ ١٣٩۵/١/٢٩ در خصوص مصاحبه علمی آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶ سازمان تأمین اجتماعی
بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخـه از رأی هیأت عمـومی دیـوان عـدالت اداری به شمـاره دادنـامـه ٩٨٠٩٩٧٠٩٠۵٨١١٢۶۶١ مورخ ١٣٩٨/٩/١٢ با موضوع: «ابطال نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور اداری سازمان تأمین اجتماعی ٢ـ بندهای (١ـ٣ـ١٠ )و (۴ـ١٠ )بخشنامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ ـ ١٣٩۵/١/٢٩ در خصوص مصاحبه علمی آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶ سازمان تأمین اجتماعی» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩٨/٩/١٢ شماره دادنامه: ٢۶۶١ شماره پرونده: ۵٠۵/٩٨

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: سازمان بازرسی کل کشور

موضوع شکایت و خواسته: ١ـ ابطال نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور اداری سازمان تأمین اجتماعی

٢ـ بندهای (١ـ٣ـ١٠)و (۴ـ١٠ )بخشنامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ـ ١٣٩۵/١/٢٩ در خصوص مصاحبه علمی آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶ سازمان تأمین اجتماعی

گردش کار: سرپـرست معاونـت حقوقـی و نظـارت همگـانی سـازمان بازرسـی کل کشـور بـه مـوجب شکایت نامه شماره ١٨٨٣۶۴ـ١٣٩٧/٨/٢۶ اعلام کرده است که:

«احتراماً پیرو نامه شماره ١٧٨١٨٩ـ١٣٩۶/١١/١٢ پیرامون بررسی فرایند آزمون استخدامی سازمان تأمین اجتماعی در سال ١٣٩۴ به آگاهی می رساند:

الف ـ حسب نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور مالی سازمان تأمین اجتماعی در فرایند اعلام نتیجه آزمون استخدامی علی رغم عدم پیش بینی آیتمی تحت عنوان «امتیاز فرزند همکار» ١۵ نمره برای افرادی که فرزندان همکاران سازمان مذکور بوده اند، لحاظ شده است. این در حالی است که:

١ـ امتیاز برای فرزندان کارکنان سازمان تأمین اجتماعی نوعی تبعیض ناروا و خلاف قانون اساسی است.

٢ـ امتیاز فرزند همکار محاسبه شده در نتایج نهایی آزمون موضوع بخشنامه ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ـ ١٣٩۵/١/٢٩ و نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور مالی سازمان موصوف وفق آیین نامه جدید استخدامی سازمان تأمین اجتماعی (مصوب ١٣٨۶/١٢/٢٨ )غیرقانونی می باشد.

٣ـ با توجه به اینکه بر اساس «قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی) سازمان تأمین اجتماعی در عداد دستگاه های اجرایی می باشد، از این رو رعایت بخشنامه شماره٩٧۵٧/٩٣/٢٠٠ـ ١٣٩٣/٧/١٩ معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور با موضوع «دستورالعمل جدید برگزاری امتحان عمومی و تخصصی برای استخدام افراد در دستگاه اجرایی» برای آن دستگاه لازم الاجراء بوده است. از این رو ابطال نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور مالی سازمان تأمین اجتماعی مورد درخواست می باشد.

۴ـ بند ١ـ٣ـ١٠ فرایند مصاحبه علمی آزمون استخدامی (امتیاز تجربه) پیوست بخشنامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ـ١٣٩۵/١/٢٩ ـ١٣٩۵/١/٢٩ سازمان تأمین اجتماعی مقرر داشته است: «بابت هر ماه خدمت تمام وقت در سازمان در قالب قراردادهای منعقده با استناد آیین نامه استخدامی سازمان به استثناء تبصره ماده ٢٠ آیین نامه مذکور به میزان یک دهم و حداکثر ١٠ امتیاز» و در بند ۴ـ١٠ فرایند محاسبه علمی آزمون استخدامی سازمان تأمین اجتماعی تعیین امتیاز نهایی آزمون استخدامی را با لحاظ نمودن امتیاز تجربه تجویز کرده است. این در حالی است که:

اولاً: اختصاص امتیاز تجربه بابت هر ماه خدمت تمام وقت برای داوطلبان استخدام در فرایند برگزاری آزمون مذکور مغایر با بند ٩ اصل سوم قانون اساسی (ایجاد تبعیض ناروا) می باشد.

ثانیاً: به موجب ماده ١١٧ قانون مدیریت خدمات کشوری نهادهای عمومی غیردولتی از شمول قانون مذکور خارج گردیده و سازمان تأمین اجتماعی که مؤسسه عمومی غیردولتی است مشمول مقررات استخدامی قانون یاد شده می باشد.

ثالثاً: در ماده ۴١ قانون مدیریت خدمات کشوری (فصل ششم، ورود به خدمت) عنوان شده است: «ورود به خـدمت و تعیین صلاحیت استخـدامی افـرادی که داوطلب استخـدام در دستگاه های اجـرایی می باشند بـر اساس مجوز های صادره، تشکیلات مصوب و رعایت مراتب شایستگی و برابری فرصتها انجام می شود» بنا به مراتب و با توجه به اینکه اختصاص حداکثر ١٠ امتیاز به عنوان تجربه برای هر ماه خدمت تام وقت داوطلبان آزمون مورد بحث موجب ایجاد تبعیض ناروا (موضوع بند ٩ اصل سوم قانون اساسی) و عدم برابری فرصتها (ماده ۴١ قانون مدیریت خدمات کشوری) می باشد، ابطال بند ١ـ٣ـ١٠ و ۴ـ١٠ فرآیند محاسبه علمی آزمون استخدامی سازمان تأمین اجتماعی (پیوست بخشنامه ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ـ١٣٩۵/١/٢٩ آن سازمان) نیز مورد تقاضا می باشد.»

متن مقرره های مورد اعتراض به قرار زیر است:

الف) نامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧۴۴ـ ١٣٩۵/١/٢٩ مدیرکل امور اداری سازمان تأمین اجتماعی:

«اداره کل تأمین اجتماعی استان

مدیریت درمان تأمین اجتماعی استان

موضوع: آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶

سلام علیکم

احتراماً پیرو دستور اداری شماره ٢٠١٠/٩۵/۶٨٢ـ١٣٩۵/١/٢۶ موضوع اعلام نتایج آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶ به آگاهی می رساند: در نتایج اعلامی جهت فرزندان همکاران سازمان (شاغل و بازنشسته) ١۵ امتیاز لحاظ و محاسبه گردیده است.»

ب) بندهای (١ـ٣ـ١٠ )و (۴ـ١٠ )بخشنامه شماره ٢٠١٠/٩۵/٧٨٧ـ ١٣٩۵/١/٢٩ در خصوص مصاحبه علمی آزمون استخدامی مورخ ١٣٩۴/١١/١۶ سازمان تأمین اجتماعی:

«٣ـ١٠ـ عوامل موثر در آزمون:
….

١ـ٣ـ١٠ـ امتیاز تجربه حداکثر به میزان ١٠ امتیاز به شرح ذیل:

بابت هر ماه خدمت تمام وقت در سازمان در قالب قراردادهای منعقده به استناد آیین نامه استخدامی سازمان به استثناء تبصره ماده (٢٠ )آیین نامه مذکور به میزان یک دهم و حداکثر ١٠ امتیاز ۴ـ١٠ـ تعیین امتیاز نهایی آزمون استخدامی به شرح ذیل می باشد:

(امتیاز تجربه+ امتیازآزمون مصاحبه+۵۵ %امتیاز نهایی آزمون کتبی)«

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تأمین اجتماعی به موجب لایحه شماره
٢۶/۴/١٣٩٧ـ٢٣٠٩/٩٧/٧١٠٠ که توضیح داده است که:

الف) دفاعیات شکلی:

١ـ نظر به اینکه مشابه موضوع مطروحه قبلاً به پرونده کلاسه ١۴٩۴/٩۵ در خصوص شکایت سازمان بازرسی کل کشور به خواسته، ابطال بند (٢ـ۴ ) مصوبه جلسه شماره ١۵٠٠ هیأت مدیره سازمان تأمین اجتماعی به تاریخ ١٣٩٣/۴/١١ و بند ٩ شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی آزمون (منتشره در آگهی استخدام مورخ ١٣٩٣/۵/١۵ سازمان تأمین اجتماعی) (امتیاز فرزندان همکار و بازنشسته) (١۵ امتیاز) در هیأت تخصصی اداری و استخدامی دیوان عدالت اداری مطرح و در نهایت با عنایت به این که امتیاز فرزند همکار و بازنشسته، (١۵ امتیاز پس از کسب حدنصاب آزمون کتبی) به موجب نامه شماره ٢٠١٠/٩۶/١٢٨۴۴ـ١٣٩۶/٩/١٢ اداره کل امور اداری از متن ضابطه مذکور حذف شده است و در موارد آتی نیز رعایت خواهد شد. که در تأیید آن نیز، در آزمون برگزار شده در مورخ ١٣٩۶/٧/٢٨ اداره کل غرب تهران بزرگ نیز مراتب مذکور در بند ٨ نامه شماره ٢٠١٠/٩۶/١٢٣٠٣ـ١٣٩۶/٩/١ اداره کل امور اداری تأکید شده است که امتیاز فرزند همکار و بازنشسته در آزمونهای استخدامی سازمان حذف گردیده است. که با بررسی موضوع مطروحه و مدارک و مستندات ارائه شده پرونده مزبور مختومه شده است. بنابراین موضوع از قضییه محکوم بها برخوردار بوده و مطابق ماده ٨۵ قانون دیوان عدالت اداری موجبی جهت رسیدگی مجدد وجود ندارد، لذا از این حیث خواسته شاکی قابل رد است.

٢ـ نظر به اینکه موضوع مطروحه در خصوص امتیاز فرزندان همکار شاغل و بازنشسته (١۵ امتیاز) قبلاً در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح و در نهایت هیأت تخصصی بیمه، کار و تأمین اجتماعی طی دادنامه شماره ٣١ـ١٣٩۶/٢/٣١ اقدامات سازمان تأمین اجتماعی را در خصوص امتیاز فرزندان بازنشسته همکار شاغل و بازنشسته (١۵ امتیاز) انطباق آن را با موازین قانونی مورد تأیید قرار داده است. بنابراین موضوع از قضیه محکوم بها برخوردار بوده و مطابق ماده ٨۵ قانون دیوان عدالت اداری موجبی جهت رسیدگی مجدد وجود ندارد، لذا از این حیث خواسته شاکی قابل رد می باشد.

ب) دفاعیات:

١ـ سازمان تأمین اجتماعی به موجب قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی مصوب ١٣٧٣ سازمان عمومی و غیردولتی است وکارمندان، مطابق ماده ١١٧ قانون مدیریت خدمات کشوری تابع مقررات عمومی دولت نبوده و دارای اساسنامه و آیین نامه استخدامی خاص خود می باشد. آیین نامه استخدامی سازمان ابتدائاً در اجرای بند (ج) ماده ٢ قانون استخدام کشوری مصوب ١٣۴۵ مورد تصویب کمیسیون استخدامی مجلس سنا در سال ١٣۴٨ قرار گرفته و در ماده٣ اساسنامه سازمان تأمین اجتماعی مصوب ١٣۵٨ هیأت وزیران پیش بینی شده که آیین نامه استخدامی سازمان با پیشنهاد هیأت مدیره و تأیید شورای عالی سازمان و تصویب سازمان ً مطابق جواز حاصله از ماده ١١٧ قانون مدیریت امور اداری و استخدامی تهیه و تنظیم گردد. آیین نامه استخدامی سازمان مجددا خدمات کشوری در سال ١٣٨۶ مورد بازنگری و تصویب مجدد معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست (سازمان برنامه ریزی کشور) قرار گرفته است.

٢ـ وفق ماده ١۴ آیین نامه استخدامی جدید سازمان مصوب ١٣٨۶/١٢/٢٨ مقرر گردیده، ورود به خدمت افراد در سازمان از طریق آزمون کتبی و مصاحبه یا گزینش و بر اساس اصل شایستگی صورت می گیرد ضوابط و برگزاری آزمون و گزینش به تصویب هیأت مدیره خواهد رسید.

تبصره: ورود به خدمت افراد در مشاغل یا مناطق خاص با تصویب هیأت مدیره از طریق مصاحبه و گزینش صورت خواهد پذیرفت. با عنایت به مفاد ماده یاد شده سازمان تأمین اجتماعی به عنوان نهاد عمومی غیردولتی می تواند با تصویب هیأت مدیره و یا برگزاری آزمون استخدامی مبادرت به تأمین نیازهای خود وفق قانون و مقررات اقدام نماید.

٣ـ علیرغم مفاد رأی وحدت رویه شماره ۴٧۴ـ١٣٩۶/۵/١٧ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و ماده ١١٧ قانون مدیریت خدمات کشوری که وفق مفاد آن تصریح شده است سازمان تأمین اجتماعی به عنوان نهاد عمومی غیردولتی از شمول این قانون مستثنی شده و آیین نامه استخدامی سازمان در خصوص موضوع حاکمیت دارد. در راستای شکایت مشابه سازمان بازرسی کل کشور در خصوص امتیاز تخصیصی به فرزندان همکار سازمان در آزمون استخدامی مورخ ١٣٩٣/٧/۴ ،شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی آزمون به موجب نامه شماره ٢٠١٠/٩۶/١٢٨۴۴ـ١٣٩۶/٩/١٢ اداره کل امور اداری از متن ضابطه مذکور حذف شده است و در موارد آتی نیز رعایت خواهد شد. که در تأیید آن نیز در آزمون برگزار شده در مورخ ١٣٩۶/٧/٢٨ اداره کل غرب تهران بزرگ نیز مراتب مذکور در بند ٨ نامه شماره ٢٠١٠/٩۶/١٢٣٠٣ـ١٣٩۶/٩/١ اداره کل امور اداری تأکید شده که امتیاز فرزند همکار و بازنشسته در آزمونهای استخدامی حذف شده است. بنابراین با عنایت به مراتب فوق و اینکه موجبی جهت رسیدگی به مصوبه منسوخه وجود ندارد، لذا رد شکایت مطروحه در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مورد استدعاست.»

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٨/٩/١٢ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

اولاً: مطابق ماده ١١٧ قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ١٣٨۶ سازمان تأمین اجتماعی به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی از شمول قانون مذکور مستثنی شده است لیکن این امر دلالتی بر عدم رعایت اصول حقوقی ناشی از قانون اساسی و سایر قوانین و مقررات حاکم بر سازمان مذکور نیست و حتی در صورت وجود صلاحیت و اختیار هیأت مدیره در وضع مقررات گذاری، نباید قواعد و قوانین بالادستی نقض شود. به موجب ماده٣ اساسنامه سازمان تأمین اجتماعی، آیین نامه استخدامی سازمان با پیشنهاد هیأت مدیره و تأیید شورای عالی تأمین اجتماعی و تصویب سازمان امور اداری و استخدامی کشور قابل اجراء خواهد بود و برابر ماده ١۴ آیین نامه استخدامی سازمان تأمین اجتماعی :«ورود به خدمت افراد در سازمان از طریق آزمون کتبی و مصاحبـه، گزینـش و بـر اساس اصـل شایستگی صورت می گیرد. ضوابط برگزاری آزمون و گزینش به تصویب هیأت مدیره خواهد رسید». هرچند به موجب تبصره ماده ١۴ آیین نامه مذکور امکان ورود به خدمت افراد در مشاغل یا مناطق خاص با تصویب هیأت مدیره از طریق مصاحبه و گزینش نیز پیش بینی شده لیکن با توجه به ماده ١۵ این آیین نامه شرایط ورود به خدمت برای افراد در سازمان تعیین شده و در هیچ کدام امکان اعطای امتیاز خاص برای فرزندان کارکنان یا نیروهای قراردادی وجود ندارد.

ثانیاً: در آراء متعدد هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، برقراری امتیازات استخدامی برای برخی افراد به غیراز آنچه در قانون مقرر شـده در دستگاه های اجـرایی از جمله دستگاه های اجرایی خارج از شمول قانون مدیریت از جمله دانشگاه ها، شهرداریها و همچنیـن سازمـان تأمین اجتماعـی به علت مغایرت بـا بند ٩ اصل ٣ قانون اساسی (رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی) و اصل ٢٨ قانون اساسی (تکلیف دولت به اینکه برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید) ابطال شـده است. با عنـایت بـه مـراتب فـوق، مقرره های مـورد شکایت نیز به جهت برقراری ١۵ امتیاز برای استخدام فرزندان کارکنان تأمین اجتماعی و ١٠ امتیاز برای کارکنان قراردادی سازمان مذکور به علت خروج مرجع وضع از حدود اختیارات و مغایرت با قانون مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی