رأی شماره ٣۶۶ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
با موضوع: تعارض آراء صادرشده از شعب دیوان عدالت اداری درخصوص قوانین و مقررات حاکم بر روابط کارگر و کارفرما در مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری
توضیح ضروری روزنامه رسمی:
نظر به اینکه رأی شماره ٣۶۶ ـ ١٣٩٧/٣/٨ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری منتشره در روزنامه رسمی کشور به شماره ٢١٣۶۵ ـ ١٣٩٧/۴/٣٠ به طور ناقص منتشر شده، لذا متن کامل دادنامه مذکور در این شماره به طور کامل چاپ می شود.
شماره ٩٧/٨۴٢ ١٣٩٧/۴/۶
بسمه تعالی
جناب آقای اکبرپور
رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٣۶۶ مورخ ١٣٩/٣/٨ ٧ جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٣٩٧/٣/٨
شماره دادنامه: ٣۶۶
کلاسه پرونده: ٨۴٢/٩٧
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
اعلام کننده تعارض: آقای فرزاد احمدی
موضوع: اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری
گردش کار: جمعی از کارکنان منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) دادخواست به خواسته ابطال رأی شماره ۵٧۵/ش ـ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف سازمان منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) به شعب دیوان تقدیم کرده اند که در شعبه ١٨ بدوی مورد رسیدگی قرار گرفته است. شعب ۵ و ۴ تجدیدنظر در مقام تجدیدنظر خواهی از آرای صادره از آن شعبه، آرای معارض صادر کرده اند. شعبه ۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری با این استدلال که مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری و دارای قانون و مقررات خاص بوده و رابطه بین کارگر و کارفرما در آنها براساس قانون کار حل و فصل نمی گردد حکم به رد شکایت صادر کرده و شعبه ۵ تجدیدنظر با این استدلال که رأی شعبه ١٨ وفق موازین قانونی صادر شده حکم به ورود شکایت صادر کرده است.
گردش کار پرونده ها و مشروح آراء به قرار زیر است:
الف: شعبه ١٨ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ٩٢٠٩٩٨٠٩٠٠٠٢٨٢١٣ با موضوع دادخواست آقای غلامرضا موسوی به طرفیت اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) و به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵/ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف به موجب دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١٩٢٨ ـ ١٣٩٢/٩/٣٠ به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است:
در خصوص شکایت شاکی علیه اداره تعاون و کار و رفاه اجتماعی اداره کار و اشتغال ویژه اقتصادی بندر امام خمینی به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵/ش ـ ١٣٩٢/٢/۶ هیأت حل اختلاف دیوان با بررسی مدارک ابرازی از جمله شکایت شاکی و دفاعیات مشتکی عنه ادعای مطروحه را مقرون به صحت تشخیص داده به استناد مواد ۴ و ٧ از مقررات نیروی انسانی بیمه و تامین اجتماعی منطقه ویژه اقتصادی و ماده ٧ و ٣۴ و ١۴٨ از قانون کار و ماده ٢١ و ٢٧ از همان قانون رسیدگی هیأت بر خلاف قانون آمره است و عرف و آداب برخلاف قانون فاقد اعتبار است. لذا حکم به ورود شکایت و نقض رأی معترض عنه و ارجاع امر به هیأت هم عرض جهت رسیدگی مجدد صادر و اعلام می کند. این رأی برابر مواد ١٠ و ۶۵ از قانون دیوان عدالت اداری ظرف مهلت ٢٠ روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
رأی مذکور به موجب رأی شماره ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۵٠١۴١۵ ـ ١٣٩٣/٨/٢٨ شعبه ۵ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری عیناً تأیید شده است.
ب: شعبه ١٨ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به پرونده شماره ٩٢٠٩٩٨٠٩٠٠٠١٠٣۴٠ با موضوع دادخواست آقای فرزاد احمدی به طرفیت اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) و به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵/ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف به موجب دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١۴٠٣ـ ١٣٩٢/۶/٢۴ به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است:
در خصوص شکایت شاکی علیه اداره تعاون و کار و رفاه اجتماعی اداره کار و اشتغال ویژه اقتصادی بندر امام خمینی به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵ / ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف دیوان با بررسی مدارک ابرازی از جمله شکایت شاکی و دفاعیات مشتکی عنه ادعای مطروحه را مقرون به صحت تشخیص داده به استناد مواد ۴ و ٧ از مقررات نیروی انسانی بیمه و تامین اجتماعی منطقه ویژه اقتصادی و ماده ٧ و ٣۴ و ١۴٨ از قانون کار و ماده ٢١ و ٢٧ از همان قانون رسیدگی هیأت بر خلاف قانون آمره است و عرف و آداب برخلاف قانون فاقد اعتبار است. لذا حکم به ورود شکایت و نقض رأی معترض عنه و ارجاع امر به هیأت همعرض جهت رسیدگی مجدد صادر و اعلام می کند. این رأی برابر مواد ١٠ و ۶۵ از قانون دیوان عدالت اداری ظرف مهلت ٢٠ روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
در اثر تجدیدنظر خواهی اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی از رأی مذکور شعبه ۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۴٠١٣٧٨ ـ ١٣٩٣/٨/٢۵ چنین رأی صادر می کند.
اولاً: ماده ۴ استنادی شعبه بدوی طی ماده ۶ آیین نامه اجرایی ماده ۴٧ قانون برنامه چهارم توسعه حذف شده و استناد به آن مجوز قانونی ندارد. ثانیاً: ماده ٧ استنادی هم در مورد تنظیم قرارداد است ضمن آن که منظور از قرارداد را قرارداد کتبی دانسته نتیجتاً چنانچه رابطه کارگر و کارفرما براساس اظهارات شفاهاً صورت گرفته باشد قانوناً قابل امعان نظر نیست و استناد به قرارداد شفاهی موجب نقض رأی هیأت نمی گردد.
ثالثاً: مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری دارای قانون و مقررات خاص بوده و رابطه بین کارگر و کارفرما در آنها براساس قانون کار حل و فصل نمی گردد. علیهذا باتوجه به مراتب فوق رأی شعبه بدوی که به مقررات قانون کار و ماده ۴ منسوخه استناد نموده و نیز توجهی بر عدم وجود قرارداد کتبی و عدم ارسال لایحه ننموده است قابل نقض است. لذا مستنداً به ماده ٧١ قانون تشکیلات و آیین دادرسی ضمن نقض رأی شعبه به شماره ١٣ صادره از شعبه حکم به رد شکایت صادر و اعلام می نماید. رأی صادره قطعی است.
ج: شعبه ١٨ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شماره پرونده ٩٢٠٩٩٨٠٩٠٠٠٢٨١٩۶ با موضوع دادخواست آقای محمدرضا کردستانی به طرفیت اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) و به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵/ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف به موجب دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١٩٠۶ ـ ١٣٩٢/٩/٢۶ به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است:
در خصوص شکایت شاکی علیه اداره تعاون و کار و رفاه اجتماعی اداره کار و اشتغال ویژه اقتصادی بندر امام خمینی به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵ /ش ـ ١٣٩٢/٢/۶ هیأت حل اختلاف دیوان با بررسی مدارک ابرازی از جمله شکایت شاکی و دفاعیات مشتکی عنه ادعای مطروحه را مقرون به صحت تشخیص داده به استناد مواد ۴ و ٧ از مقررات نیروی انسانی بیمه و تامین اجتماعی منطقه ویژه اقتصادی و ماده ٧ و ٣۴ و ١۴٨ از قانون کار و ماده ٢١ و ٢٧ از همان قانون رسیدگی هیأت بر خلاف قانون آمره است و عرف و آداب برخلاف قانون فاقد اعتبار است. لذا حکم به ورود شکایت و نقض رأی معترض عنه و ارجاع امر به هیأت همعرض جهت رسیدگی مجدد صادر و اعلام می کند. این رأی برابر مواد ١٠ و ۶۵ از قانون دیوان عدالت اداری ظرف مهلت ٢٠ روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
رأی مذکور به موجب رأی شماره ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۵٠١٢۶٩ ـ ١٣٩٣/٨/١۴ شعبه ۵ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری عیناً تأیید شده است.
د: شعبه ١٨ دیوان عدالت اداری در رسیدگی به شماره پرونده ٩٢٠٩٩٨٠٩٠٠٠١٠٣۶٢ با موضوع دادخواست آقای محمود لایامی پور به طرفیت اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی(ره) و به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵/ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف به موجب دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١٣٩۵ ـ ١٣٩٢/۶/٢۴ به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است:
در خصوص شکایت شاکی علیه اداره تعاون و کار و رفاه اجتماعی اداره کار و اشتغال ویژه اقتصادی بندر امام خمینی به خواسته اعتراض به رأی شماره ۵٧۵ /ش ـ ١٣٩٢/٢/١ هیأت حل اختلاف دیوان با بررسی مدارک ابرازی از جمله شکایت شاکی و دفاعیات مشتکی عنه ادعای مطروحه را مقرون به صحت تشخیص داده به استناد مواد ۴ و ٧ از مقررات نیروی انسانی بیمه و تامین اجتماعی منطقه ویژه اقتصادی و ماده ٧ و ٣۴ و ١۴٨ از قانون کار و ماده ٢١ و ٢٧ از همان قانون رسیدگی هیأت بر خلاف قانون آمره است و عرف و آداب برخلاف قانون فاقد اعتبار است. لذا حکم به ورود شکایت و نقض رأی معترض عنه و ارجاع امر به هیأت همعرض جهت رسیدگی مجدد صادر و اعلام می کند. این رأی برابر مواد ١٠ و ۶۵ از قانون دیوان عدالت اداری ظرف مهلت ٢٠ روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری است.
در اثر تجدیدنظر خواهی اداره کار و اشتغال منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی از رأی مذکور، شعبه ۴ تجدیدنظر دیوان عدالت اداری به موجب دادنامه شماره ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۴٠١٣٧٧ـ ١٣٩٣/٨/٢۵ چنین رأیی صادر می کند.
اولاً: ماده ۴ استنادی شعبه بدوی طی ماده ۶ آیین نامه اجرایی ماده ۴٧ قانون برنامه چهارم توسعه حذف شده و استناد به آن مجوز قانونی ندارد. ثانیاً: ماده ٧ استنادی هم در مورد تنظیم قرارداد است ضمن آن که منظور از قرارداد را قرارداد کتبی دانسته نتیجتاً چنانچه رابطه کارگر و کارفرما براساس اظهارات شفاهاً صورت گرفته باشد قانوناً قابل امعان نظر نیست و استناد به قرارداد شفاهی موجب نقض رأی هیأت نمی گردد.
ثالثاً: مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری دارای قانون و مقررات خاص بوده و رابطه بین کارگر و کارفرما در آنها براساس قانون کار حل و فصل نمی گردد. علیهذا با توجه به مراتب فوق رأی شعبه بدوی که به مقررات قانون کار و ماده ۴ منسوخه استناد نموده و نیز توجهی بر عدم وجود قرارداد کتبی و عدم ارسال لایحه ننموده است قابل نقض است. لذا مستنداً به ماده ٧١ قانون تشکیلات و آیین دادرسی ضمن نقض رأی شعبه به شماره ١٣ صادره از شعبه حکم به رد شکایت صادر و اعلام می نماید. رأی صادره قطعی است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٧/٣/٨ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
اولاً: تعارض در آراء محرز است.
ثانیاً: مطابق ماده ٢ مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تامین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران موضوع تصویب نامه شماره ٣٣۴٣٣٠/ت٢۵ک ـ ١٣٧٣/٣/١۶ اکثریت وزرای عضو شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران، کلیه کارگران، کارفرمایان وکارگاههای واقع در مناطق آزاد، مشمول مقررات تصویب نامه مذکور هستند و در ماده ۵ همان مصوبه، وزارت کار و امور اجتماعی به واسطه ایجاد واحد کار و خدمات اشتغال در هر یک از مناطق آزاد بر تنظیم امور بازار کار،نظارت بر مسایل حفاظت و بهداشت کار و سایر امور اقدام می کند و به موجب بند الف ماده ١١٢ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، اداره سازمانهای مناطق آزاد منحصراً براساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری و اقتصادی و صنعتی و اصلاحات بعدی آن و قانون کار است. نظر به اینکه در موارد اجمال و ابهام و سکوت مقررات منطقه ای، قانون عام و سرزمینی و آمره بر موضوع حاکمیت دارد و در خصوص پرداخت مزایای انگیزشی از جمله عیدی و پاداش سنوات در مقررات منطقه ویژه اقتصادی پیش بینی نشده است، بنابراین مقررات قانون کار در این موارد اعمال خواهد شد و آراء صادره از شعبه هجدهم به شماره دادنامه های ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١٩٢٨ ـ ١٣٩٢/٩/٣٠ و ٩٢٠٩٩٧٠٩٠١٨٠١٩٠۶ ـ ١٣٩٢/٩/٢۶ که بر ورود شکایت شاکیان صادر شده است، همچنین آراء شعبه پنجم تجدید نظر به شماره دادنامه های ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۵٠١٢۶٩ ـ ١٣٩٣/٨/١۴ و ٩٣٠٩٩٧٠٩۵۵۵٠١۴١۵ ـ ١٣٩٣/٨/٢٨ که بر تأیید آراء یاد شده شعبه هجدهم صادر شده است، صحیح و موافق قانون و مقررات تشخیص شد. این رأی با استناد به بند ٢ ماده ١٢ و ماده ٨٩ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری برای شعب دیوان عدالت اداری و سایر مراجع اداری مربوط در موارد مشابه لازم الاتباع است.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی