رأی شماره های ۵١٢ الی ۵١٧ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع ابطال تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شوراهای اسلامی شهرهای کلاله، شهر قدس، صفادشت، گالیکش، شهریار، هشتگرد و ایلام در خصوص عوارض حق الارض و اجازه تأسیسات شهری، حق بهره برداری و حق عبور تأسیسات شهری از تاریخ تصویب
١١/٨/١٣٩۵ /هـ شماره

بسمه تعالی

جناب آقای جاسبی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۵١٢ الی ۵١٧ مورخ ١٣٩۵/٨/١١ با موضوع:

«ابطال تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شوراهای اسلامی شهرهای کلاله، شهر قدس، صفادشت، گالیکش، شهریار، هشتگرد و ایلام در خصوص عوارض حق الارض و اجازه تأسیسات شهری، حق بهره برداری و حق عبور تأسیسات شهری از تاریخ تصویب» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل هیأت عمومی و سرپرست هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩۵/٨/١١

شماره دادنامه: ۵١٢ الی ۵١٧

کلاسه پرونده: ٩۴/١٠٨٧ ،٩۵/۶۴ ،٩۵/٢٠۶ ،٩۵/٢۶٠ ،٩۵/٣٧٨ ،٩۵/٣٩٢

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکیان: آقایان: ١ـ امید محمدی ٢ـ سید مهدی حسینی ٣ـ دیوان محاسبات کشور

موضوع شکایت و خواسته: الف) ابطال بندهای ١١ ،۵ ،۴ ماده ٣٣ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر کلاله در سال ١٣٩۴

ب) ماده ٢٨ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر صفادشت در سال ١٣٩۴

ج) بند ٢٢ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر قدس در سال ١٣٩۴

د) بندهای ۵ و ۴ ماده ٣٣ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر گالیکش در سال ١٣٩۴:

هـ) بند ٢٢ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر شهریار در سال ١٣٩۴:

و) بند (٣ـ۴ (تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر هشتگرد در سال ١٣٩۵:

ز) عوارض پیشنهادی حق الارض، مصوب شورای اسلامی شهر ایلام در سال ١٣٩۴:

گردش کار: آقایان سید مهدی حسینی، امید محمدی و دیوان محاسبات کشور به موجب دادخواستهای تقدیمی جداگانه، ابطال مصوبات فوق الذکر را در اجرای مقررات ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری خواستار شده اند و مدعی شده اند ،۶/٣/١٣٩٢ ـ ١۶٠ ،٢/٢/١٣٩٢ ـ ٨٨ الی ۶۶ ،١٨/٣/١٣٩۴ ـ ٣٣۶ و ٣٣۴ و ٣٠٧ الی ٢٩۴ شماره آراء مفاد از مصوبات این تصویب در اداری عدالت دیوان عمومی هیأت ٢٩/١٠/١٣٩۴ ـ ١٢١۴ و ٢۴/١/١٣٩۴ ـ ١١١۶ ،١١/٣/١٣٩۴ ـ ٢۶۴ ، ٢۴/٩/١٣٩٣ ـ ١۵٢٧ الی ١۵٠١ تبعیت نشده است که متن آن به قرار زیر است:

«١ـ به موجب بندهای ١١ ،۵ ،۴ ماده ٣٣ مصوبه شورای اسلامی شهر کلاله در سال ١٣٩۴ و ماده ٢٨ دفترچه تعرفه عوارض شورای اسلامی شهر صفادشت در سال ١٣٩۴ و بند ٢٢ دفترچه تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر قدس در سال ١٣٩۴ و بندهای ۴ و ۵ ماده ٣٣ مصوبه شورای اسلامی شهرگالیکش در سال ١٣٩۴ و بند ٢٢ دفترچه عوارض شورای اسلامی شهر شهریار در سال ١٣٩۴ و بند (٣ـ۴ (دفترچه تعرفه عوارض شورای اسلامی شهر جدید هشتگرد در سال ١٣٩۵ و عوارض پیشنهادی حق الارض مصوب شورای اسلامی شهر ایلام در سال ١٣٩۴ مقرر شده است که:

الف : بندهای ١١ ،۵ ،۴ ماده ٣٣ مصوبه شورای اسلامی شهر کلاله در سال ١٣٩۴:

«ماده ٣٣ :عوارض اجاره تأسیسات شهری مرجع ماده ١٠١ و تبصره ۶ ماده ٩۶ قانون شهرداریها در خصوص عوارض اجاره تأسیسات شهری قابل وصول از شرکتهای حفار (آب و فاضلاب، برق، مخابرات، گاز، نفت) که انشعابات خود را در معابر عمومی، خیابانها و کوچه ها احداث نموده اند، عوارض به شرح جدول ذیل به صورت ماهیانه محاسبه و اخذ می گردد:

ردیف شرح مبلغ ماهیانه عوارض (ریال)

۴ بابت کابلهای زیرزمینی شرکت مخابرات و برق برای هر متر طول ۶٠٠

۵ بابت کابلهای مخابراتی در سطح شهر هر عدد ١٢٠٠٠

١١ بابت کابلهای هوایی برق و مخابرات برای هر متر طول ٢٠٠٠

ب ـ ماده ٢٨ دفترچه تعرفه عوارض شورای اسلامی شهر صفادشت در سال ١٣٩۴:

ماده ٢٨ : عوارض حق الارض (حق بهره برداری):

«به منظور تأمین قسمتی از هزینه های تملک و اجرا و نگهداری خیابانهای جدیدالاحداث که مورد استفاده و بهره برداری شرکتهای آب و فاضلاب، برق، گاز و مخابرات همچنین سایر شرکتهای خصوصی در راستای احداث و تکمیل و توسعه شبکه های نیرورسانی و سایر قرار می گردد، عوارض حق بهره برداری به صورت سالانه به شرح ذیل محاسبه و از آنها اخذ خواهد شد.»

ج ـ بند ٢٢ دفترچه تعرفه عوارض و بهای خدمات شورای اسلامی شهر قدس در سال ١٣٩۴:

٢٢ـ وصول عوارض بهره برداری از دستگاههای متولی ارائه خدمات شهری (آب، برق، گاز، مخابرات):

«با توجه به این که تملک اراضی و توسعه معابر واقع در مسیر طرحهای عمرانی، شهری و احداث معابر همه ساله شهرداری را با هزینه های چشمگیری و قابل توجهی مواجه ساخته و بخش عمده ای از عوارض وصولی را جذب می نماید، لذا عوارض بهره برداری از معابر شهری به صورت سالانه و براساس طول شبکه های احداث شده (زمینی یا هوایی ) و ٢٠ % قیمت منطقه بندی اراضی موضوع ماده ۶۴ قانون مالیاتهای مستقیم با اعمال فرمول:

A=P×T

عوارض حق سالانه : A

قیمت منطقه بندی اراضی: P

شبکه موجود بر حسب متر، طول، اعم از هوایی و زمینی: T

د ـ بندهای ۴ و ۵ ماده ٣٣ مصوبه شورای اسلامی شهر گالیکش در سال ١٣٩۴:

«ماده سی و سه: حق عبور تأسیسات شهری

مرجع: ماده ١٠١ و تبصره ۶ ماده ٩۶ قانون شهرداریها

در خصوص عوارض حق عبور تأسیسات قابل وصول از شرکتهای حفار (آب و فاضلاب، برق، مخابرات، گاز، نفت ) که انشعابات خود را در معابر عمومی، خیابانها و کوچه احداث نموده اند، به شرح جدول ذیل به صورت ماهیانه محاسبه و اخذ می گردد.»

ردیف شرح مبلغ ماهیانه (ریال)

۴ بابت کابلهای زیرزمینی شرکت مخابرات و برق برای هر مترطول ۶٠٠٠

۵ بابت کابلهای مخابراتی در سطح شهر هر عدد ٣٠٠٠

هـ ـ بند ٢٢ دفترچه عوارض شورای اسلامی شهر شهریار در سال ١٣٩۴:

«٢٢ـ عوارض حق الارض دستگاهها متولی ارائه خدمات شهری (برق، گاز، مخابرات، آب) با توجه به این که تملک اراضی و توسعه معابر واقع در مسیر طرحهای عمران شهری و احداث معابر، همه سال شهرداری را با هزینه های چشمگیر و قابل توجهی مواجه ساخته و بخش عمده ای از عوارض و وصولی را جذب می نماید، لذا عوارض حق الارض به صورت سالانه و براساس طول شبکه های احداث شده (زمین یا هوایی) و ارزش معاملاتی عرصه اراضی (ماده ۶۴ قانون مالیاتهای مستقیم با اعمال فرمول محاسبه و از دستگاه مربوطه) اخذ می گردد.

٢۵% P×T

T : طول شبکه موجود به مقیاس متر اعم از هوایی یا زمینی

اعیانی تأسیسات شهری (منبع آب، پست ترانسفورماتور، پست گاز، پست مخابرات، دکلهای برق، دکل مخابرات ( P.T.S( کیوسک تلفن و امثال آن به ازای هر متر مربع اعیانی مطابق فرمول زیر محاسبه و اخذ گردد.

P×S

تبصره: حداقل مساحت منظور در فرمول یک متر مربع می باشد.

و ـ بند (٣ـ۴ (دفترچه تعرفه عوارض شورای اسلامی شهر جدید هشتگرد در سال ١٣٩۵:

« (٣ ـ ۴ (عوارض حق الارض

نظر به این که طبق اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص بخشهایی از بدنه دولت به بخش خصوصی و این که تمامی نهادها و سازمانها می بایستی به شهرداریها عوارض پرداخت نمایند و با توجه به این که تملک اراضی به منظور توسعه و احداث معابر جدید و حفظ معابر موجود همه ساله در شهرداری ها با هزینه های چشمگیر و قابل ملاحظه ای انجام و بخش عمده ای از وصولی های شهرداری ها را به خود اختصاص می دهد از طرفی دستگاه های متولی خدمات رسانی از قبیل آب و برق، گاز، مخابرات از معابر فوق به منظور عبور خطوط انتقال موضوع مورد خدمات استفاده می نمایند لذا شهرداری می تواند همه ساله مبلغی را به عنوان عوارض حق الارض براساس طول شبکه های احداثی (زمینی یا هوائی یا زیرزمینی) بر طبق قیمت منطقه بندی اراضی موضوع ماده ۶۴ قانون مالیاتهای مستقیم با اعمال فرمول ذیل صورت سالیانه وصول می گردد.

A=%٢۵ P×H

A : عوارض حق الارض سالیانه

P : قیمت منطقه بندی زمین

H : طول شبکه به مقیاس متر اعم از هوائی یا زمینی یا زیرزمینی

ز ـ عوارض پیشنهادی حق الارض، مصوب شورای اسلامی شهر ایلام در سال ١٣٩۴:

عوارض پیشنهادی حق الارض از سازمانهای حفاری برای سال ١٣٩۴:

توضیحات: وصول این عوارض به موجب دادنامه ١۴٨١ـ ١۴٧٧ مورخ ١٣٨۶/١٢/١٢ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری قانونی است. ردیف شرح عوارض تصویب سال ١٣٩٣ ماهیانه عوارض پیشنهادی سال ١٣٩۴ مصوب شورا

٠٠٠/٠٠٠/۴٠٠ ٠٠٠/٠٠٠/٣۶٠ ٠٠٠/٠٠٠/٣٠٠ و فاضلاب آب ١

٠٠٠/٠٠٠/٣۵٠ ٠٠٠/٠٠٠/٣٢٠ ٠٠٠/٠٠٠/٢۵٠ مخابرات ٢

٠٠٠/٠٠٠/۴۵٠ ٠٠٠/٠٠٠/۴٢٠ ٠٠٠/٠٠٠/٢۵٠ برق ٣

٠٠٠/٠٠٠/۴۵٠ ٠٠٠/٠٠٠/۴٢٠ ٠٠٠/٠٠٠/٢۵٠ گاز ۴

٠٠٠/٠٠٠/٢٠٠ ٠٠٠/٠٠٠/١٢٠ ٠٠٠/٠٠٠/١٠٠ نوری فیبر زیرساخت شرکت ۵

عوارض پیشنهادی حق استفاده روبنایی از معابر و پیاده روها توسط شرکت های آب و فاضلاب، برق، گاز و مخابرات با توجه به آیین نامه اجرایی قانون احداث تونل مشترک تأسیسات شهری به شماره ١۵۶٢۵ت٠٣١٨۴٢ مورخ ١٣٨١/٣/١۶ که می بایستی شرکت های مذکور تأسیسات روبنایی را از طریق تونل مشترک به تأسیسات زیرزمینی منتقل کنند که استفاده و اشغال پیاده روها مشکلات عدیده ای در راستای مبلمان شهری و فضای خیابانها برای شهرداری و شهروندان ایجاد کرده اند لذا عوارض حق استفاده و حق چاره به شرح ذیل پیشنهاد می گردد.

ردیف شرکت های استفاده کننده هر متر مربع در ماه مصوب شورا

١ شرکت آب و فاضلاب، برق، گاز و مخابرات ١٠٠/٠٠٠ ١٠٠/٠٠٠

٢ـ آقایان سید مهدی حسینی و امید محمدی و دیوان محاسبات کشور به موجب دادخواست ها و شکایت نامه ای مفاداً اعلام کرده اند که ،۶/٣/١٣٩٢ ـ ١۶٠ ،٢/٢/١٣٩٢ ـ ٨٨ الی ۶۶ ،١٨/٣/١٣٩۴ ـ ٣٣۶ و ٣٣۴ و ٣٠٧ الی ٢٩۴ شماره آرای مفاد مصوبات این تصویب در اداری عدالت دیوان عمومی هیأت ٢٩/١٠/١٣٩۴ ـ ١٢١۴ و ٢۴/٩/١٣٩۴ ـ ١١١۶ ،١١/٣/١٣٩۴ ـ ٢۶۴ ،٢۴/٩/١٣٩٣ ـ ١۵٢٧ الی ١۵٠١ مراعات نشده است.

٣ ـ آرای مذکور هیأت عمومی ناظر بر ابطال مصوبات برخی از شوراهای اسلامی در خصوص وضع عوارض حق الارض میباشد و براین اساس شاکیان مصوبات مورد شکایت را با لحاظ آرای یاد شده در اجرای مقررات ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری درخواست کرده اند.

۴ـ آرای پیش گفته مورد استناد شاکیان مفاداً به شرح ذیل می باشند:

با توجه به این به موجب ماده ١٨ قانون سازمان برق ایران مصوب ١٣۴۶ ،عبور کانال خطوط برق در معابر عمومی شهرها و حریم اماکن و دیوارهای مستغلات و اماکن خصوصی مشرف به معابر عمومی به صورت مجانی است و از طرفی مطابق ماده ۵٠ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ١٣٨٧ برقراری هرگونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاهای وارداتی و تولیدی و همچنین ارائه خدمات که در قانون ماده ۵٠ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ١٣٨٧ برقراری هر گونه عوارض و سایر وجوه برای انواع کالاهای وارداتی و تولیدی و همچنین ارائه خدمات که در قانون مزبور تعیین تکلیف مالیات و عوارض آنها معین شده است، توسط شوراهای اسلامی ممنوع است، و در بند الف ماده ٣٨ قانون پیش گفته نرخ عوارض شهرداری ها و دهیاری ها در رابطه با کالا و خدمات مشمول این قانون علاوه بر نرخ مالیات موضوع ماده ١۶ قانون، یک و نیم درصد تعیین شده است و تدارک و تأمین آب، برق، گاز، تلفن و خطوط فاضلاب از سوی ادارات ذی ربط از مصادیق خدمات است، بنابراین وضع عوارض مجدد تحت عنوان حق الارض در این گونه مصوبات فاقد وجاهت قانونی است و همچنین هیأت عمومی نیز پیش از این در رأی شماره ۶۶ الی ٨٨ ـ ١٣٩٢/٢/٢ اخذ عوارض تحت عنوان مذکور را مغایر با قانون دانسته است، بنابراین مصوبات مورد شکایت به لحاظ مغایرت با قانون و رأی مذکور هیأت عمومی است و حکم به ابطال آنها صادر می شود.

۵ ـ رییس دیوان عدالت اداری با ملاحظه نظر مشاوران خود مبنی بر این که مصوبات مورد شکایت مغایر با آرای پیش گفته هیأت عمومی هستند، با اعمال مقررات ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری موافقت کرد و پرونده به هیأت عمومی ارجاع شد.ـ ٩۵/٢۶٠ ،١/١/١٣٩۵ ـ ٩۵/۶۴ ،٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۴/١٠٨٧ ،٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۵/٣٧٨ ،

۶ـ به موجب نامه های شماره ٩۵ /٣٩٢ـ ٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۵/٢۶٠ ،١/١/١٣٩۵ ـ ٩۵/۶۴ ،٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۴/١٠٨٧ ،٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۵/٣٧٨ ،صفادشت، کلاله، شهریار، هشتگرد شهرهای اسلامی شورای از ٨/٨/١٣٩۵ ـ ٩۵/٢٠۶ ،٨/٨/١٣٩۵ ـ ٢٠٨٣٧/هـ، ٨/٨/١٣٩۵ گالیکش، ایلام، قدس درخواست شد نمایندگان خود را برای شرکت در جلسه هیأت عمومی دعوت کنند.

عنوان مصوبات مورد اعتراض که در گردش کار به متن آنها اشاره شده به قرار زیر است:

١ (بندهای ١١ ،۵ ،۴ ماده ٣٣ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر کلاله در سال ١٣٩۴:

٢ (ماده ٢٨ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر صفادشت در سال ١٣٩۴:

٣ (بند٢٢ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر قدس در سال ١٣٩۴:

۴ (بندهای ۴ و ۵ ماده ٣٣ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر گالیکش در سال ١٣٩۴:

۵ (بند ٢٢ تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر شهریار در سال ١٣٩۴:

۶ (بند (٣ـ۴ (تعرفه عوارض و بهای خدمات مصوب شورای اسلامی شهر هشتگرد در سال ١٣٩۵:

((٣ ـ ۴ (عوارض حق الارض)

٧ (عوارض پیشنهادی حق الارض، مصوب شورای اسلامی شهر ایلام در سال ١٣٩۴:

(عوارض پیشنهادی حق الارض از سازمانهای حفاری برای سال ١٣٩۴(:

رئیس دیوان عدالت اداری در اجرای ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ،موضوع را به هیأت عمومی ارجاع می کند. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۵/٨/١١ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان و با حضور نمایندگان شوراهای اسلامی شهرهای مذکور تشکیل شد. پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

مطابق ماده ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ مقرر شده است: «چنانچه مصوبه ای در هیأت عمومی ابطال شود، رعایت مفاد رأی هیأت عمومی در مصوبات بعدی الزامی است. هرگاه مراجع مربوط، مصوبه جدیدی مغایر رأی هیأت عمومی تصویب کنند، رئیس دیوان موضوع را خارج از نوبت، بدون رعایت مفاد ماده ٨٣ قانون مذکور و فقط با دعوت نماینده مرجع تصویب کننده در هیأت عمومی مطرح می نماید.» نظر به این که در آراء شماره ٢٩۴ الی ٣٠٧ و ٣٣۴ و ٣٣۶ ـ ١٣٩۴/٣/١٨ ،۶۶ الی ٨٨ ـ هیأت ٢٩/١٠/١٣٩۴ ـ ١٢١۴ و ٢۴/٩/١٣٩۴ ـ ١١١۶ ،١١/٣/١٣٩۴ ـ ٢۶۴ ،٢۴/٩/١٣٩٣ ـ ١۵٢٧ الی ١۵٠١ ،۶/٣/١٣٩٢ ـ ١۶٠ ،٢/٢/١٣٩٢ عمومی دیوان عدالت اداری مصوبات شوراهای اسلامی شهرهای مختلف در خصوص وضع عوارض حق الارض به لحاظ مغایرت با قانون و خروج از حدود اختیارات ابطال شده است و شورای اسلامی شهر کلاله در تصویب بندهای ۴ ،۵ و ١١ ماده ٣٣ ،شورای اسلامی شهر صفادشت در تصویب ماده ٢٨ تعرفه عوارض محلی سال ١٣٩۴ ،شورای اسلامی شهر قدس در تصویب بند٢٢ تعرفه عوارض محلی سال ١٣٩۴ ،شورای اسلامی شهر گالیکش در تصویب بندهای ۴ و ۵ ماده ٣٣ تعرفه عوارض محلی سال ١٣٩۴ ،شورای اسلامی شهر شهریار در تصویب بند ٢٢ تعرفه عوارض محلی سال ١٣٩۴ ،شورای اسلامی شهر هشتگرد در تعرفه عوارض محلی سال ١٣٩۵ بدون رعایت مفاد آراء مذکور، عوارض حق الارض را با عناوین مختلف عوارض اجازه تاسیسات شهری، حق بهره برداری، حق عبور تاسیسات شهری را وضع کرده است، بنابراین موارد شکایت از مصوبات مذکور مغایر آراء پیش گفته هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است و با استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ١٣ و مواد ٨٨ و ٩٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ از تاریخ تصویب ابطال می شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی