رأی شماره ۶۴٢ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال تبصره یک بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری استخدامی کارمندان صنعت نفت به لحاظ مغایرت با قانون
شماره ٩۵/۴۴۴/هـ ١٣٩۶/٧/٢٩

بسمه تعالی

جناب آقای جاسبی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

با سلام

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ۶۴٢ مورخ ١٣٩۶/٧/١١ با موضوع:

«ابطال تبصره یک بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری استخدام کارمندان صنعت نفت به لحاظ مغایرت با قانون.» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل هیأت عمومی و هیأتهای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩۶/٧/١١

شماره دادنامه: ۶۴٢

کلاسه پرونده: ۴۴۴/٩۵

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای احمدرضا صالح نژاد

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره (١) بند (الف) جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت

گردش کار: شاکی به موجب دادخواست ابطال تبصره (١ (بند (الف) جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان شرکت ملی نفت را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«در مورد بازنشستگی مشمولان «قانون حفاظت در برابر اشعه» موضوع بخش ٢ـ الف از قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل ١۴ مجموعه مقررات اداری و استخدامی ١٣٨٩ کارکنان شرکت ملی نفت ایران، در تبصره ١ آن شرط سن برای متقاضیان مطرح شده که خلاف روح قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ است این تبصره شرط سن را برای متقاضیان بازنشستگی لازم دانسته است، در حالی که کسانی که با استفاده از قوانین حمایتی از بازنشستگی های پیش از موعد استفاده می کنند بعضاً نمی توانند حداقل شرط سنی یعنی ۵٠ سال را دارا باشند.

پرتوکاری جزو مشاغل سخت و زیان آور است و قرار دادن شرط سن برای متقاضیان بازنشستگی، جلوی استفاده آنها از قوانین حمایتی و حفاظتی را می گیرد. لازم به ذکر است که در ماده ١ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ که اهداف تدوین این قانون را بیان می کند به ضرورت حفاظت کارکنان در برابر اثرات زیان آور اشعه اشاره شده است و برای حمایت از پرتوکاران مزایایی را قائل شده است که یکی از آنها بازنشستگی پیش از موعد نسبت به دیگر کارکنان بخش های دولتی و خصوصی است که در بند ٣ ماده ٢٠ به آن اشاره شده است.

اینجانب پرتوکار شاغل در شرکت ملی نفت ایران با بیش از ٢٢ سال سابقه کار می باشم که به مدت ۵ سال پرتوکار گروه الف و مدت ١٢ سال پرتوکار گروه ب (جمعاً ١٧ سال و چهار ماه) بوده ام و مطابق مقررات می باید بتوانم با استفاده از مزایای این قانون با ١٠ سال سنوات ارفاقی بازنشسته شوم اما به دلیل وجود قانون ذکر شده در مجموعه مقررات شرکت نفت، تلاشهای بنده برای کسب بازنشستگی در ۴ سال گذشته بی ثمر مانده است. از آنجا که تبصره مذکور، خلاف نظر قانونگذار در قانون حفاظت در برابر اشعه است و با وجود آن امکان استفاده از شرایط ارفاقی برای عده ای که در سنین زیر ۵٠ سال به ٢٠ سال سابقه کار می رساند فراهم نیست،خواهشمندم با نقض تبصره ١ بخش ٢ـ الف قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل ١۴ امکان بهره مند شدن از مزایای قانونی را فراهم آورید ضمناً مورد مشابه این شکواییه قبلاً در مورد سازمان تأمین اجتماعی در دادنامه شماره ۵١٣ کلاسه پرونده ١٨٧/٩٠ ـ ١٣٩١/٧/٢۴ مطرح گردیده و دیوان رأی به حذف شرط سنی برای پرتوکاران آن سازمان داده است.»

شاکی متعاقباً به موجب لایحه تکمیلی اعلام کرده است که:

«با توجه به این که قانونگذار در بند ٣ ماده ٢٠ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ ،افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یک سال به ازای هر یک سال کار با اشعه و حداکثر تا ١٠ سال را منحصراً از نظر باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه برای افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار، قابل احتساب دانسته است و در این قانون شرط سنی در جهت بازنشستگی پیش بینی نشده است، بنابراین تبصره ١ بخش ٢ـ الف قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل١۴ مجموعه مقررات شرکت ملی نفت ایران که بازنشستگی پرتوکاران را به رعایت شرط سنی مقید کرده است، مغایر حکم قانونگذار به شرح پیش گفته است.»

متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:

٢ـ بازنشستگی قبل از موعد

الف) به اختیار کارمند

کارمندان ذکور می توانند با داشتن ۵۵ سال تمام سن یا بیشتر (۵٠ سال تمام یا بیشتر در مورد کارمندان اناث) و حداقل ٢٠ سال تمام سابقه خدمت معتبر (١۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث) تقاضای بازشستگی قبل از موعد نمایند که در این حالت به ازای هر سال باقیمانده تا سن بازنشستگی عادی معادل ٣ درصد از مستمری کارمند کسر می شود در مورد خدمت در مناطق بدآب و هوا (گرمسیر) حد نصاب سن مذکور برای هر چهار سال خدمت در آن مناطق یکسال تقلیل می یابد، لیکن در هر حال نباید سن کارمندان ذکور از ۵٠ سال تمام (۴۵ سال تمام در مورد کارمندان اناث)کمتر باشد.

تبصره١ـ کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵٠ سال (آقایان) یا ۴۵ سال (خانم ها) سن باشند، سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ٢٠ و ١۵ سال) برای بازنشستگی منظور می شود.»

در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران به موجب لایحه شماره ح/٣٧۶٠١١ ـ ١٣٩۵/٨/١۵ توضیح داده است که:

«هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

موضوع: کلاسه پرونده ۴۴۴/٩۵

شماره پرونده ٩۵٠٩٠۵٨٠٠٠٠٠٢٢۶

با سلام

احتراماً عطف به ابلاغیه مورخ ١٣٩۵/۶/٢٨ کلاسه پرونده فوق، موضوع دادخواست آقای احمدرضا صالح نژاد به طرفیت شرکت ملی نفت ایران، به خواسته نقض و ابطال تبصره (١ (ذیل جزء (٢ (بند (الف) قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل (١۴) ذمجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت، ضمن ایفاد تصویر نامه شماره ت ه م /٣٧٢٩١٧ ـ ١٣٩۵/٨/١٢ سرپرست تدوین و هماهنگی مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت، مراتب ذیل را در جهت رد دعوی شاکی به استحضار می رساند:

١ـ اختیار وزارت نفت درتدوین نظامهای اداری و استخدامی شرکتهای تابعه:

طبق مفاد ماده (١٠ ) قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب ١٣٩١ ،نظامهای اداری و استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای آن دسته از کارکنان شرکتهای تابعه وزارت نفت که در واحدهای عملیاتی و تخصصی شاغل می باشند، با رویکرد تقویت رقابت پذیری و سرعت بخشیدن به بهره برداری از میادین مشترک و حفظ نیروی انسانی متخصص، تابع آیین نامه خاصی است که بدون الزام به رعایت قانون مدیریت خدمات کشوری با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوطه و با پیشنهاد وزارت نفت و تأیید معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور تهیه می شود و حداکثر ظرف شش ماه پس از لازم الاجراء شدن این قانون به تصویب رئیس جمهور می رسد. از طرفی، آیین نامه یادشده، تحت عنوان «آیین نامه نظام های اداری و استخدامی کارکنان صنعت نفت، توسط وزارت نفت تهیه و به تأیید و توشیح ریاست جمهور رسیده و طی نامه شماره ٩٢٢٩٢ـ١٣٩٣/٩/١ رئیس دفتر و سرپرست نهاد ریاست جمهوری،جهت اجرا به وزارت یاد شده ابلاغ گردیده است که حسب مفاد ماده (۴٠ ) آیین نامه مذکور اعلام گردیده، مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت که تا تاریخ تصویب این آیین نامه و در چارچوب مفاد آن مجری و ملاک عمل بوده است، کماکان قابلیت اجرا خواهد داشت.

٢ـ مقررات و ضوابط ناظر بر بازنشستگی پرتوکاران صنعت نفت:

مطابق با مجموع مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت و در راستای ماده (٢٠ ) فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب ١٣۶٨/١/٢٠ و نیز ماده (٢٠ ) آیین نامه اجرایی قانون مذکور موضوع تصویب نامه شماره ١١٢٠٢۶/ت۵٧ هـ ـ ١٣۶٢/٢/٢٩ هیأت وزیران، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار به تشخیص واحد قانونی (سازمان انرژی اتمی) و طبق آیین نامه های مربوطه به کارمندانی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند، تعلق گرفته و سوابق کار با اشعه آنان جهت باز خرید، بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می شود لکن بر اساس مفاد تبصره (١ ) ذیل جزء (الف) بند (١ ) از قسمت ۵ـ١ـ١۴ مجموعه مقررات یادشده، کارمندانی که به کار با اشعه اشتغال دارند، در صورتی که دارای حداقل ۵٠ سال (آقایان) و یا ۴۵ سال (بانوان) سن باشند، سنوات خدمات ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز برای بازنشستگی منظور می شود.

با عنایت به مراتب فوق و نظر به اینکه حفظ و نگهداری متخصصین، کارشناسان و کارمندان با تجربه یکی از دغدغه های اصلی صنعت نفت می باشد، حذف شرط سنی و یا کاهش آن جهت بازنشستگی، ضمن تحمیل هزینه های غیر ضرور به کارفرمایان جهت پرداخت مقرری/ مستمری به بازنشستگان پیش از موعد، به صلاح و صرفه صنعت نفت نبوده و از طرفی منجر به کاهش دریافتی صندوق های بازنشستگی، پس انداز و رفاه کارکنان صنعت نفت از بابت کسور بازنشستگی سهم کارمند و کارفرما تا سن تقاعد گردیده و در نتیجه افزایش مدت زمان پرداخت مستمری، موجبات تضعیف مالی و بلکه ورشکستگی صندوق های مذکور را فراهم می سازد رسیدگی و صدور رأی شایسته مبنی بر رد شکوائیه شاکی استدعا می گردد.

ضمناً، بدین وسیله آقای اسکندر حمیدیان به عنوان نماینده حقوق این شرکت، جهت حضور درآن هیأت و ثبت مرقومه حاضر، معرفی می گردند.»

متن نامه شماره ت هـ م/ ٣٧٢٩١٧ ـ ١٣٩۵/٨/١٢ سرپرست اداره کل تدوین و هماهنگی مقررات اداری و استخدامی وزارت نفت به قرار زیر است:

«با سلام

احتراماً، بازگشت به نامه های شماره ح /٣٢۴۶۶٢ ـ ١٣٩۵/٧/١۴ و شماره ح/٣۵٠۴٩۵ ـ ١٣٩۵/٨/٢ در خصوص ابلاغیه مورخ ١٣٩۵/۶/٢٨ کلاسه پرونده ۴۴۴/٩۵ صادره از دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در ارتباط با دادخواست نامبرده بالا، به استحضار می رساند:

١ـ بر اساس اطلاعات موجود در سیستم جامع نیروی انسانی، نامبرده متولد ١٣۴٧/١/١ با مدرک تحصیلی کارشناسی برق با تاریخ اولیه استخدام ١٣٧۴/٩/٢۶) تاریخ استخدام رسمی ١٣٧۶/٩/٢۶ (بوده که هم اکنون سن وی ۴٨ سال و ٧ ماه و سابقه خدمت معتبر او از نظر بازنشستگی ٢٢سال و ۵ ماه می باشد. ایشان از تاریخ ١٣٩٢/١٠/٢١ لغایت ١٣٩٣/١١/١٣ دارای غیبت غیر موجه (١ سال و ۶ ماه و ٢۵ روز بوده و از آن زمان (تاکنون ١٠ ماه) انفصال موقت از خدمت گردیده است.

٢ـ در شرکت ملی نفت ایران مطابق با ماده (٢٠ (فصل پنجم قانون حفاظت در برابر اشعه به افرادی که به طور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند، کلیه مزایای مقرر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار به تشخیص واحد قانونی طبق آیین نامه های مربوطه تعلق گرفته و موردی مغایر با مقررات مورد اشاره اعمال نمی گردد. همچنین براساس ماده (٢٠ (آیین نامه اجرایی قانون حفاظت در برابر اشعه (تصویب نامه شماره ١١٢٠٢۶/ت۵٧ هـ ـ ١٣۶٩/٢/٢٩ هیأت وزیران) احتساب سوابق کار با اشعه جهت بازخرید بازنشستگی، از کار افتادگی و تعیین حقوق وظیفه لحاظ می شود.

٣ـ براساس مقررات موضوعه مربوط با بازنشستگی قبل از موعد (تبصره ١ذیل جزء الف بند)١ (از قسمت ۵ـ١ـ١۴ مجموعه مقررات اداری و استخدامی صنعت نفت) کارمندانی که در برابر اشعه به کار اشتغال دارند، در صورتی که دارای ۵٠ سال (آقایان) و یا ۴۵ سال (بانوان) سن باشند، سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه در احتساب حداقل سنوات مورد نیاز (به ترتیب ٢٠ و ١۵ سال) برای بازنشستگی منظور می شود، لیکن نامبرده به دلیل نرسیدن به حداقل سن (۵٠سال) نمی توانند از بازنشستگی پیش از موعد مربوط به کار با اشعه استفاده نمایند.

۴ـ در راستای تحقق سند چشم انداز ٢٠ ساله، از آنجا که یکی از دغدغه های مدیران صنعت نفت حفظ و نگهداری متخصصین،کارشناسان کارمندان با تجربه می باشد، پیشنهاد مطروحه مبنی بر حذف شرط سنی و یا کاهش آن جهت بازنشستگی این کارمندان (در معرض کار با اشعه)، ضمن مغایرت با مقررات مجری به دلیل تحمیل هزینه های غیرضرور به کارفرمایان (جهت پرداخت مقرری/ مستمری به بازنشستگان پیش از موعد)، به صلاح و صرفه صنعت نفت نمی باشد. این اقدام موجب می شود افراد با شرایط متفاوت کار در برابر اشعه و سنوات ارفاقی متفاوت (از یک تا ده سال) به صرف یک سال کار در برابر اشعه، با ٢٠ سال سابقه کار در سایر مشاغل بتوانند درخواست بازنشستگی پیش از موعد ارائه نمایند. خاطر نشـان می گردد موضوع رعایت شرط سنی، منحصر به مقررات بازنشستگی صنعت نفت نبوده بلکه در قوانین کشوری نظیر قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب سال ١٣٨۶ مجلس محترم شورای اسلامی و نیز قانون تأمین اجتماعی کشور مجری می باشد.

بنابراین با امعان نظر به توضیحات بالا و بالاخص عدم تحقق شرط سن، طرح و موضوع بازنشستگی مشارالیه فاقد محمل مقرراتی بوده، امکان پذیر نمی باشد.»

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۶/٧/١١ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

نظر به اینکه در ماده ٢٠ قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب سال ١٣۶٨ ،شرط سنی بر تعلق مزایای مذکور در ماده قانونی یاد شده برای افراد مشمول تعیین نشده است و در ماده ١٠ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب سال ١٣٩١ ،نظامهای اداری و استخدامی و پرداخت حقوق و مزایای کارکنان شرکتهای تابعه وزارت نفت که در واحدهای عملیاتی و تخصصی شاغل می باشند تابع آیین نامه خاصی است که صرفاً بدون الزام به رعایت قانون مدیریت خدمات کشوری و با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط به تصویب رئیس جمهور خواهد رسید، بنابراین تبصره ١ بند الف جزء ٢ قسمت ۵ ـ١٠ـ١۴ فصل چهاردهم مجموعه مقررات اداری و استخدامی کارمندان صنعت نفت که در اعمال سنوات خدمت ارفاقی مربوط به کار با اشعه شرط سنی ۵٠ سال برای آقایان و ۴۵ سال برای خانمها را لحاظ کرده است، مغایر قانون تشخیص می شود و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بهرامی