نظریه مشورتی شماره ۲۵۷۵/۹۶/۷ مورخ ۱۶۵۹-۱۶۸/۱-۹۶

استعلام :
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- دو مصداق بیان شده در تبصره ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری تمثیلی است و از نظر اصولی، تمثیلی بودن مصداق، دال بر آن است که سایر مصادیق باید از همان صنفی باشد که در مثال آمده است. بنابراین و با توجه به قرائن موجود در مواد مختلف قانونی، از جمله همین تبصره که “جرایم رابطه نامشروع تعزیری” را بعد از “جرایم جنسی حدی” آورده است، نشان می¬دهد که مقصود، رابطه نامشروع فیزیکی دون زنا، لواط، مساحقه یا تفخیذ است. بنابراین اگر رابطه به صورت غیرفیزیکی صورت گیرد، چنانچه عمل ارتکابی جرم باشد، مشمول ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری نیست.
۲- مطابق ماده ۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲، بزه¬دیده شخصی است که از وقوع جرم، متحمل ضرر و زیان می¬گردد و چنانچه تعقیب مرتکب را درخواست کند، “شاکی” نامیده می¬شود. ضرر و زیان ناشی از جرم نیز طبق ماده ۱۴ قانون مذکور، اعم است از ضرر و زیان مادی و معنوی و منافع ممکن¬الحصول ناشی از جرم. تبصره ۱ ماده اخیرالذکر، زیان معنوی را تعریف نموده و بیان داشته که زیان معنوی عبارت از صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی است. بنابراین در جرایم منافی عفت، همسر (زوج یا زوجه) و پدر یا مادر که خویشان نزدیک¬اند می¬توانند عنوان شاکی را داشته باشند ولی برادر که در طبقه دوم خویشاوندان است، نمی¬تواند این عنوان را داشته باشد؛ مگر آنکه بستگان نزدیکتری (پدر-مادر-همسر) وجود نداشته باشد. با این حال تشخیص مصداق بر عهده مرجع قضایی رسیدگی کننده است./ت