نظریه مشورتی شماره ۵۴۳/۹۶/۷ مورخ ۱۳۹۶/۰۳/۰۷

استعلام :
با عنایت به ماده ۲۹۶ قانون آئین دادرسی کیفری و تبصره آن و ماده ۴۲۶ قانون مذکور در غیاب رئیس دادگاه کیفری یک یا رئیس دادگاه تجدید نظر استان در فرضی که دادگاه با حضور دادرس دادگاه کیفری یک یا دادرس دادگاه تجدید نظر به همراه مستشاران دادگاههای مذکور تشکیل شود تصدی دادگاه با کدام عضو می باشد آیا با توجه به عدم حضور رئیس دادگاه دادرس علی البدل جانشین اواست یا تصدی دادگاه بر اساس سابقه سنوات خدمت قضائی است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً به صراحت ماده ۳۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، در همه دادگاه‌هایی که با تعدد قاضی رسیدگی می‌شود، درصورت غیبت یا معذور بودن رئیس دادگاه، عضو ارشد دادگاه اعم از مستشار یا دادرس علی¬البدل از حیث سابقه خدمت قضایی و درصورت یکسان بودن سابقه خدمت قضایی عضوی که سن او بیشتر است، وظیفه رئیس دادگاه را به عهده دارد و نه اینکه دادرس علی البدل دادگاه به جای رئیس دادگاه که با تعدد قاضی تشکیل شده ریاست جلسه را به عهده بگیرد و مراد از تبصره ماده ۲۹۶ قانون فوق‌الذکر، این است که برای تشکیل جلسه دادگاه کیفری یک دادرس علی البدل می‌تواند یکی از اعضاء دادگاهی باشد که به جای رئیس یا احد از مستشاران که غایب یا معذور بوده انجام وظیفه قضایی نماید. ثانیاً نظر به اینکه عبارت «دادرس علی البدل» در اصلاحات مورخ ۲۴/۳/۱۳۹۴ از ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ حذف شده است و در متن ماده ۲۰ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب نیز دادرس علی البدل در ترکیب قضایی دادگاه تجدیدنظر استان پیش بینی نشده است و تبصره یک الحاقی مورخ ۲۸/۷/۱۳۸۱ این ماده در دادگاه تجدیدنظر استان که به عنوان دادگاه کیفری استان به برخی جرایم رسیدگی می¬کرد، دادرس علی البدل پیش بینی کرده بود، نیز به موجب ماده ۵۷۰ قانون صدرالذکر نسخ شده است. بنابراین در قوانین لازم الاجرای کنونی در ترکیب قضایی دادگاه تجدیدنظر استان، دادرس علی البدل پیش بینی نشده است ولی با توجه به تبصره ماده ۲۹۶ اصلاحی ۲۴/۳/۱۳۹۴ قانون اخیرالذکر دادگاه های کیفری استان به دادگاه های کیفری یک تبدیل می شوند و برابر تبصره ۲ همین ماده، «دادرس علی البدل» در ترکیب قضایی دادگاه کیفری یک پیش بینی شده است.