نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۵۲۷ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۳۱
استعلام :
با عنایت به تبصره ۲ ماده یک قانون پرداخت پاداش پایان خدمت و بخشی از هزینه‌های ضروری به کارکنان دولت مصوب ۱۳۷۵ که اشعار می‌دارد «در صورت فوت مستخدم، پاداش موضوع این ماده به وراث قانونی مستخدم متوفی، موضوع ماده (۸۶) قانون استخدام کشوری تعلق می‌گیرد» و نظر به مفاد ماده ۸۶ قانون اخیرالذکر و شرایط وراث قانونی، خواهشمند است دستور فرمایید با توجه به قوانین جاری، نظر آن اداره کل را در خصوص پرداخت پاداش پایان خدمت و همچنین ذخیره مرخصی کارکنان متوفی و تکلیف دستگاه‌های اجرایی در موارد ذیل بررسی و اعلام نمایند: ۱ – در فرضی که وراث مورد اشاره در ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی حائز شرایط این ماده قانونی نباشند، تکلیف چیست؟ ۲ – چنانچه بعضی از وراث واجد شرایط و برخی دیگر نباشند، تسهیم مبلغ بر چه اساسی است ؟ آیا کل مبلغ به وارث یا وراث واجد شرایط پرداخت می‌شود؟ ۳- در صورتی‌که متوفی دارای وراث قانونی دیگری به غیر از موارد موضوع ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی باشد، تکلیف چیست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- اولاً، به طور کلی آنچه به عنوان طلب زمان حیات کارمند متوفی محسوب می‌شود، جزء ماترک او محسوب می‌شود و لذا مطابق قانون مدنی باید به ورثه‌اش پرداخت شود؛ مانند کارانه، اضافه‌کار، تفاوت حکم تطبیق حقوقی و ذخیره مرخصی؛ اما آنچه به مناسبت فوت کارمند و به واسطه رابطه استخدامی او به دیگران تعلق می‌گیرد؛ نظیر پرداخت مستمری‌ها که درباره ورثه و افراد تحت تکفل کارمند مزبور برقرار می‌شود، باید با رعایت شرایط مقرر در ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی پرداخت شود و از شمول مقررات ارث مذکور در قانون مدنی خارج است؛ بنابراین در فرض سؤال، مطالبات ناشی از ذخیره مرخصی کارمند متوفی باید بر اساس مقررات قانون مدنی در باب ارث پرداخت شود و از شمول ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی خارج است. ثانیاً، با توجه به تبصره ۲ ماده یک قانون پرداخت پاداش پایان خدمت و بخشی از هزینه‌های ضروری به کارکنان دولت مصوب ۱۳۷۵ در صورت فوت مستخدم، پاداش موضوع این ماده (پاداش پایان خدمت) به وراث قانونی مستخدم متوفی، موضوع ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری تعلق می‌گیرد؛ بنابراین، پاداش مزبور داخل در ترکه نیست و مستقیماً به ورثه پرداخت می‌شود؛ هم‌چنان که شورای نگهبان به موجب نظریه شماره ۴۶۸۳۸/۳۰/۹۱ مورخ ۷/۳/۱۳۹۱ پاداش پایان خدمت موضوع تبصره ۲ ماده یک یادشده را جزء ترکه محسوب نکرده تا به ورثه شرعی پرداخت شود و آن را از شمول ماترک مستخدم متوفی و احکام مربوط به آن خارج دانسته است. ثالثاً، در شرایطی که وراث موضوع ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی، حائز شرایط این ماده نباشند، از عداد ورثه قانونی خارج می‌شوند و پاداش پایان خدمت کارمند متوفی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد و موجب قانونی برای خروج از ماده ۸۶ یادشده و استناد به مقررات قانون مدنی در باب ارث وجود ندارد. ۲- هر چند تبصره ۲ ماده یک قانون پرداخت پاداش پایان خدمت و بخشی از هزینه‌های ضروری به کارکنان دولت مصوب ۱۳۷۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی، صرفاً در باب ورثه قانونی مستخدم متوفی به ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی ارجاع داده و راجع به نحوه تقسیم پاداش تصریحی ندارد؛ اما با لحاظ حکم مقرر در ماده ۸۷ اصلاحی ۱۳۴۷ قانون اخیرالذکر که مقرر کرده است حقوق وظیفه به تساوی بین وراث قانونی تقسیم و با قطع سهم هر یک از وراث قانونی، به تساوی به سهام بقیه وراث افزوده می‌شود و به سبب سکوت مقنن در باب چگونگی تقسیم پاداش پایان خدمت کارمند متوفی بین وراث و با اخذ ملاک از ماده ۸۷ یادشده، در تقسیم پاداش مذکور نیز بر اساس حکم مقرر در این ماده رفتار می‌شود. ۳- بنا به مراتب فوق‌الذکر، پاداش پایان خدمت کارمند متوفی صرفاً در حدود ماده ۸۶ قانون استخدام کشوری مصوب ۱۳۴۵ با اصلاحات و الحاقات بعدی پرداخت می‌شود و چنانچه متوفی دارای وارث یا وراثی غیر از وراث موضوع این ماده باشد، مستحق دریافت این پاداش نیستند