نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۳۲۲ مورخ ۱۴۰۱/۰۵/۱۹

استعلام :
در خصوص تبصره ۷ ماده ۲۰ قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز (اصلاحی ۱۴۰۰) خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید: ۱- منظور از تکرار در تبصره ۷ ماده ۲۰ قانون صدرالذکر نسبت به خودرو یا مرتکب یا هر دو است؛ به عبارت دیگر، چنانچه وسیله‌ای مکرر در امر قاچاق استفاده شود و اصلاح نیز شود؛ اما مرتکبان تغییر کنند، آیا مشمول حکم به ضبط خواهد شد یا می‌بایست مرتکب سابقه تکرار داشته باشد؟ ۲- از آن‌جا که در خودروهای سوخت‌کش از (مشک) برای حمل سوخت استفاده می‌شود، آیا جاساز که در قانون تصریح شده است بر آن اطلاق می‌شود یا منظور از جاساز محلی است که امکان نقل و جدا کردن آن از وسیله به راحتی امکان‌پذیر نباشد؟ ۳- با توجه به این‌که در خودروهای سوخت‌کش موتور خودرو و سوپاپ‌های خودرو تقویت می‌شود، چنانچه کارشناس اعلام کند خودرو و موتور قابلیت اصلاح ندارد، چه تصمیمی می‌توان اتخاذ کرد؟ آیا می‌توان تصمیم بر تخریب موتور گرفت یا باید ضبط شود؟ در صورت تخریب و اره کردن موتور، از آن‌جا که امکان استفاده مجدد وجود دارد، آیا تجهیزات و وسایل ‌باید تحویل مالک شود یا باید به نحوی تخریب شود که قابل استفاده فقط به عنوان ضایعات باشد؟ ۴- چنانچه خودرو تغییر وضع یافته حامل سوخت باشد، آیا رسیدگی به بزه حمل سوخت غیر مجاز که در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است، در صلاحیت آن سازمان تغییری به وجود می‌آورد یا می‌بایست شعب آن سازمان به تخلف مذکور رسیدگی و سپس دادسرا به بزه مذکور در ماده رسیدگی کند؟ به‌ ویژه با توجه به این‌که بخش پایانی ماده تأکید بر آن دارد که این مجازات با دیگر مجازات‌ها در قوانین جمع خواهد شد. ۵- آیا عبارت (مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز) افاده حصر می‌کند یا تمثیلی است و می‌توان چنین برداشت کرد که هر تغییر وسیله نقلیه به صورت نامتعارف جهت قاچاق کالا را شامل می‌شود؛ مانند تبدیل کانتینر غیر یخچال‌دار به یخچال‌دار به صورت غیر مجاز بدون اطلاع و بدون مجوز قانونی و به منظور قاچاق گوشت؟ ۶- آیا صرف تعبیه هر نوع جاسازی جهت قاچاق کالا مشمول حکم ماده یاد‌شده می‌باشد؟ مانند آن‌که، در یک تریلی یک باک به صورت مخفیانه اضافه شده و در آن نفت سفید حمل شود. آیا با توجه به مصادیقی چون تعبیه جاساز که در ماده نوشته شده است، می‌توان این حکم را صرفاً نسبت به خودروهای بزرگ دانست یا آن‌که خودروهای سبک را نیز شامل می‌شود؟ آیا موضوع جاساز در قانون یاد‌شده واجد اهمیت است؟ لازم به ذکر است در خصوص جاساز ماده ۶۵ اصلاحی قانون صدرالذکر نیز متضمن احکامی است.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- در تبصره ۷ ماده ۲۰ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اصلاحی ۱۴۰۰ آمده است: «تغییر وسیله نقلیه به صورت نامتعارف … علاوه بر آن مرتکب در مرتبه اول به اصلاح وسیله نقلیه و در صورت تکرار به ضبط وسیله نقلیه محکوم خواهد شد …»؛ بنابراین کلمه «تکرار» در این تبصره ناظر به مرتکب است نه وسیله نقلیه؛ زیرا وسیله نقلیه مورد استفاده در امر قاچاق کالا و ارز در هر بار ممکن است متفاوت باشد؛ بنابراین اگر مرتکبی در مرتبه اول به استناد تبصره مذکور به اصلاح وسیله نقلیه محکوم شود، چنانچه در دفعه دیگر نیز از وسیله نقلیه تغییریافته به ‌صورت نامتعارف در امر قاچاق کالا و ارز استفاده کند (اعم از این‌که این وسیله نقلیه، وسیله نقلیه دیگری باشد یا همان وسیله نقلیه‌ای که قبلاً به استناد تبصره یاد‌شده حکم به اصلاح آن صادر شده است) به لحاظ تکرار در استفاده از وسیله نقلیه تغییر‌یافته نامتعارف، محکوم به ضبط وسیله نقلیه خواهد شد؛ ولی اگر فرد دیگر اولین بار از وسیله نقلیه تغییر‌یافته به صورت نامتعارف در امر قاچاق کالا و ارز، استفاده کند؛ حتی اگر قبلاً حکم به اصلاح وسیله نقلیه به استناد تبصره مذکور صادر شده باشد، چون مرتبه اول محسوب می‌شود (اولین مرتبه‌ای است که مرتکب از وسیله نقلیه تغییر‌یافته استفاده می‌کند) حکم به اصلاح وسیله نقلیه صادر می‌شود. ۲- منظور از تغییر وسیله نقلیه، انجام اقداماتی است که برای آن وسیله نقلیه متعارف نیست؛ مثل تعبیه صندوق‌ها و جاسازی‌های غیر متعارف و نامشهود؛ بنابراین، اگر برای حمل سوخت قاچاق از مشک یا منبعی مجزا از وسیله نقلیه استفاده شود، تغییر وسیله محسوب نمی‌شود. ۳- تشخیص «نامتعارف بودن تغییر وسیله نقلیه» و همچنین امکان یا عدم امکان اصلاح و نحوه آن پس از جلب نظر کارشناسی با قاضی رسیدگی‌کننده است. ۴- با عنایت به ماده ۴۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲ با اصلاحات بعدی، رسیدگی به جرایم قاچاق کالا و ارز در صلاحیت دادگاه انقلاب و رسیدگی به تخلفات در صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است و استفاده مرتکب از وسیله نقلیه تغییر‌یافته به‌صورت نامتعارف، تأثیری در صلاحیت ندارد. در خصوص عبارت انتهای تبصره ۷ ماده ۲۰ اصلاحی که در این بند از استعلام به آن اشاره شده است، می‌توان گفت که مقنن طبق این تبصره برای مرتکب جرم یا تخلف موضوع این قانون به جهت «استفاده از وسیله نقلیه تغییر‌یافته نامتعارف» مجازات جداگانه‌ای مقرر نموده است که این مجازات با سایر مجازات‌های مقرر در این قانون یا سایر قوانین برای مرتکب جمع و مانع اجرای آن‌ها نیست. ۵- عبارت «مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز» در تبصره ۷ ماده ۲۰ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اصلاحی ۱۴۰۰، تمثیلی است و هر تغییر نامتعارف در وسیله نقلیه به منظور ارتکاب جرم یا تخلف قاچاق کالا و ارز صورت گرفته باشد، مشمول تبصره مذکور است. در خصوص بارگنج (کانتیر)، چنانچه مشمول تبصره ۵ ماده ۲۰ اصلاحی قانون پیش‌گفته نباشد، تشخیص نامتعارف بودن تغییر وسیله نقلیه مطابق بند ۳ پیش‌گفته است. ۶- منظور از تعبیه جاساز در تبصره مورد بحث، تغییرات غیر‌متعارف در وسیله نقلیه برای قاچاق کالا و ارز است که حسب مورد ممکن است متفاوت باشد؛ مثلاً برای حمل بنزین قاچاق ممکن است باک‌هایی اضافه شود و برای قاچاق ارز، سوراخ‌هایی در بدنه وسیله نقلیه جهت اختفای ارز تعبیه شود. بزرگی یا کوچکی وسیله نقلیه تأثیری در قضیه ندارد.