نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۳۴۹ مورخ ۱۴۰۰/۱۰/۰۵

استعلام :
مطابق ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی «دادگاه می‌تواند فردی را که به حد قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم کرده است با رعایت شرایط مقرر در این قانون متناسب با جرم ارتکابی خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازات‌های زیر محکوم نماید: الف- اقامت اجباری در محل معین …» و مطابق مواد ۸۸ و ۸۹ قانون مجازات اسلامی برخی مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی برای اطفال و نوجوانان پیش‌بینی شده است. آیا در مورد اطفال و نوجوانان، صدور مجازات‌های تکمیلی وفق ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی امکان‌پذیر است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً، مجازات تکمیلی با لحاظ ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، نوعی مجازات تعزیری است که علاوه بر مجازات اصلی جرم تعیین می‌شود و در خصوص اطفال (افراد نابالغ) در صورت ارتکاب جرم طبق ماده ۱۴۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ «اقدامات تأمینی و تربیتی» اعمال می‌شود؛ و نه مجازات. ثانیاً، مقنن در مواد ۸۹ و ۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ نسبت به افراد پانزده تا هیجده سال دیدگاه افتراقی داشته است و با اجتناب از به کار بردن اصطلاح «حبس تعزیری»، عبارت «نگهداری» در کانون اصلاح و تربیت را به کار برده است؛ بنابراین و با عنایت به این‌که موضوع ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی افزایش مجازات اصلی تعزیری تحت عنوان مجازات تکمیلی است، نسبت به نوجوانان قابل اعمال نیست. اصل رعایت منافع عالی کودک و نوجوان مذکور در ماده ۳ کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱۹۸۹ میلادی که جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۳۷۲ به آن ملحق شده است و نیز تکلیف دادگاه به «رعایت غبطه و مصلحت کودک و نوجوان» در ماده ۴۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ نیز مؤید این استنباط است.