نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۳۴۶ مورخ ۱۴۰۱/۰۵/۰۵

استعلام :
در خصوص اشخاصی که مشمول خدمت سربازی می‌باشند؛ اما به دلیل تأخیر عمدی و بدون عذر موجه در اعزام به خدمت سربازی غایب محسوب می‌شوند، خواهشمند است اعلام فرمایید اولاً، با توجه به ماده ۵۸ قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب ۱۳۶۳ و بند ۲ این ماده، منظور قانون‌گذار از مراجع صالح قضایی چیست؟ ثانیاً، با توجه به اینکه قانون‌گذار درجه جرم و میزان مجازات را مشخص نکرده و صرفاً رفتار ارتکابی را جرم‌انگاری کرده است، آیا شخص غایب از حیث تعقیب و تعیین مجازات مشمول قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۶۹ این قانون می‌شود؟ یا آن‌که مشمول قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ است؟ ثالثاً، چنانچه مرتکب را باید مطابق قانون مجازات اسلامی مورد تعقیب و مجازات قرار دهیم، با توجه به این‌که میزان مجازات مشمول تبصره ۳ ماده ۱۹ این قانون می‌شود؛ (از حیث عدم انطباق با بندهای هشت‌گانه ماده ۱۹)، آیا بزه ارتکابی درجه هفت محسوب و وفق ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، در صلاحیت مستقیم دادگاه کیفری ۲ است یا این‌که مشمول قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ بوده و درجه شش محسوب می‌شود؟ رابعاً، چنانچه بزه موصوف مشمول قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ است رسیدگی به آن در صلاحیت دادسرای نظامی است یا دادسرای عمومی؟ اگر در صلاحیت دادسرای عمومی است، مجازات آن با کدام یک از مواد قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ منطبق است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً، با توجه به ماده یک قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲، دادگاه‌های نظامی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی کلیه «افراد نظامی» رسیدگی می‌کنند وکارکنان وظیفه، طبق بند «و» همین ماده ازتاریخ شروع خدمت تا پایان آن، فرد نظامی محسوب می‌شوند و مادام که شروع به خدمت نکرده، فرد نظامی تلقی نمی‌شوند و رسیدگی به جرایم ارتکابی آنان، از جمله عدم معرفی مشمولین خدمت وظیفه عمومی در مهلت یا موعد مقرر قانونی به عنوان غایب و ارتکاب بزه غیبت از خدمت سربازی به عهده مراجع قضایی عمومی است و با توجه به اینکه بزه موضوع بند۲ ماده ۵۸ قانون خدمت وظیفه عمومی نیز قبل از شروع به خدمت تحقق می‌یابد و مرتکب در زمان ارتکاب، فرد نظامی محسوب نمی‌شود و در حقیقت بزه غیبت از خدمت وظیفه عمومی است که مقنن، مرتکب آن را به عنوان فراری محسوب نموده است، در مراجع قضایی عمومی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و مجازات فرار از خدمت هم در مواد ۵۹ و۶۰ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح تعیین شده است؛ لذا مجازات مرتکبین بزه موضوع بند۲ ماده ۵۸ اصلاحی قانون خدمت وظیفه عمومی نیز مطابق همین مواد تعیین می‌شود. ثانیاً، با توجه به آنچه در بند اولاً آورده شد، ترتیب رسیدگی به بزه غیبت از خدمت وظیفه عمومی موضوع بند ۲ ماده ۵۸ قانون خدمت وظیفه عمومی ۱۳۶۳، مطابق با آیین‌نامه اجرایی این قانون می‌باشد.