نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۳۴۳ مورخ ۱۳۹۸/۱۰/۱۵
استعلام :
احتراماً با توجه به مواد ۴۶۳-۴۶۷-۴۶۸-۴۶۹-۴۷۰ از قانون مجازات اسلامی طفلی مرتکب جنایت شده و عاقله وی محکوم به پرداخت دیه گردیده حکم تا زمان بلوغ مرتکب اجرا نشده است و در زمان اجرای حکم بالغ و رشید و متمکن می‌باشد حال سوال این است که اولاً مطابق قواعد عمومی مسئوولیت خود مرتکب مسئول پرداخت دیه می‌باشد یا همان گونه که در دادنامه آمده بایستی عاقله دیه را بپردازد و حکم نسبت به وی اجرا می‌شود ثانیا چنانچه عاقله دادخواست اعسار از پرداخت دیه را تقدیم کرده باشد صرف‌نظر از تمکن یا عدم تمکن خود طفل آیا دعوی مزبور وجاهت قانونی دارد یا خیر.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً؛ در فرض سوال، عاقله و محکومیت وی به پرداخت دیه مرتبط به زمان صغر مرتکب و تاریخ ارتکاب جرم بوده و کبیر شدن مرتکب تاثیری در مسئولیت عاقله ندارد (مسئولیت عاقله را زائل نمی‌کند)، اما چنانچه عاقله تمکن مالی نداشته باشد، توجهاً به ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ می‌توان دیه را از اموال مرتکب (اعم از کبیر شده یا نشده باشد) وصول نمود. ثانیاً، در مواردی که مسئولیت پرداخت دیه به عهده عاقله است، چنانچه دیه را پرداخت ننماید، در صورت تمکن می‌توان دیه را از اموال وی استیفاء نمود و در غیر این صورت طبق ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن از بیت‌المال پرداخت می‌گردد و نیازی به تقدیم دادخواست اعسار از سوی عاقله نیست؛ ماده ۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ نیز مؤید این نظر است. در هر حال چنانچه عاقله برای اثبات عدم تمکن خود مطابق مقررات حقوقی دادخواست اعسار تقدیم نماید، این دعوی نیز قابل رسیدگی و استماع است و در صورت اثبات اعسار طبق ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ عمل می‌شود.