نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۳۵۷ مورخ ۱۳۹۸/۰۸/۲۰

استعلام :
۱-تفاوت دعوی مطالبه منافع و عواید ایام تصرف ملک مغصوب با دعوی مطالبه اجرت المثل در چیست؟ ۲-چنانچه دو نفر مالک مشاعی ملکی به نسبت به ۲ دانگ و۴ دانگ باشند و خواهان با تقدیم دادخواستی مدعی گردد که خوانده مانع از ورود به ملک مشاعی گردیده و شخصا از ملک مشترک بهره برداری و از منافع آن بهره مند است و تقاضای مطالبه منافع با جلب نظر کارشناسی و به میزان سهم خود را نماید؟ ۳-چنانچه ملک مذکور یک هتل باشد که دایر بوده و درآمد دارد طرح دعوی صحیح کدام است؟ آیا این دعوی به استناد ماده ۵۷۵ قانون مدنی قابل استماع است یاخیر اجرت المثل را مطالبه نکرده است بلکه منافع سهم مشاعی خود را طلب کرده است./ع
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- اصطلاح منافع اعم از «عواید» است. منافع مال، هرگونه منفعت قانونی و عقلایی مال را دربر می‌گیرد؛ مانند سکونت برای منزل مسکونی و نیز زراعت برای زمین کشاورزی. اما عواید مال عرفا ناظر به مالی است که در نتیجه استیفای منافع مال حاصل می‌شود؛ مانند محصول زمین زراعی یا باغ کشاورزی یا اجاره‌بهای منزل مسکونی. اجرت‌المثل ایام تصرف ملک مغصوبه مابه‌ازای منافع استیفاء یا تفویت‌شده ملک است که غاصب اعم از آن‌که استیفای منفعت کرده یا نکرده باشد، باید پرداخت کند. ۲ و ۳- در فرض سؤال که یکی از شرکا مال مشاعی علیه شریک دیگر طرح دعوا کرده و مدعی شده است شش دانگ ملک در تصرف خوانده بوده و به همین جهت مطالبه سهم خود از درآمد مال مشترک را نموده است؛ اولا، مقصود از درآمد همان عواید مال است. ثانیا، پذیرش دعوای وی با منع قانونی مواجه نیست و طبیعتا عواید مال پس از کسر هزینه‌ها قابل تقسیم است. بدیهی است اگر شریک دیگر غاصب باشد، طرح دعوای اجرت‌المثل نیز علیه وی امکان‌پذیر است؛ اما عدم طرح دعوای اجرت‌المثل مانع رسیدگی به دعوای مطالبه عواید نیست.