نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۹۵۷ مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۱۷

استعلام :
-در بند «ت» ماده ۴۵ الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر چنین آمده است: «… و مواد موضوع ماده ۸ این قانون … و در خصوص سایر جرایم موضوع ماده ۸… » وقتی که مقنن در ابتدا و اینکه به طور مطلق می‌گوید «مواد (مواد مخدر) موضوع ماده ۸» قهرا در صدد بیان جرایم موضوع ماده ۸ است و اینکه مجددا می گوید سایر جرایم موضوع ماده ۸ یعنی چه؟ و مصادیق آن کدام است؟ ۲-تکلیف سایر موارد (مثل مصادیق ماده ۵) در جریان بند ث چگونه است؟ ۳-شخصی در سال ۹۳ محکوم به اعدام شده و در سال ۱۳۹۵ هم در یک استان دیگر محکوم به اعدام بابت اتهام دیگر مواد مخدر می شود حکم اعدام مربوط به سال ۱۳۹۳ و درسال ۱۳۹۴ طی تصمیم فرجامی قطعی می شود و در سال ۱۳۹۷ نیز با اعمال ماده واحده (ماده ۴۵ الحاقی) این مجازات (اعدام سال ۱۳۹۳) به حبس درجه ۱ اصلاح می گردد حکم اعدام مربوطه به سال ۱۳۹۵ و قبل از سال ۱۳۹۶ با حکم فرجامی قطعی می شود شعبه مربوط به استان دوم تصمیم می گیرد که در سال ۱۳۹۸ و ماده ۴۵ الحاقی را اعمال نماید. با توجه به اینکه هنگام صدور رأی سال ۱۳۹۵ قبل از ۱۳۹۶ سابقه متهم اعدام بوده است و هم اکنون یعنی سال ۱۳۹۸ حبس درجه ۱ است سابقه متهم مبتنی بر کدام یک از اعدام یا حبس درجه ۱ است؟ آیا با توجه به اینکه ارتکاب اعمال مجرمانه متهم مربوط به سال های ۹۳ و ۹۵ قبل از حاکمیت ماده واحده است و شرایط ذیل بند ت فراهم نیست با توجه به ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی اقدام شعبه دوم خروج موضوعی از ماده ۴۵ خواهد داشت یا خیر؟ و همچنین بفرمایید آیا اعدام موضوع ماده واحده حدی است یا خیر؟ اعدام قبل از این ماده واحده، تعزیری است یا خیر./ع
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- قانونگذار در ماده ۴ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر اصلاحی ۱۳۸۹، ارتکاب ۸ رفتار نسبت به مواد مخدر یا روان‌گردان‌های صنعتی غیر دارویی مذکور در این ماده را جرم انگاری کرده است و در ماده ۸ این قانون، ارتکاب ۱۲ رفتار نسبت به مواد مخدر یا روان‌گردان‌های صنعتی غیر دارویی را جرم انگاری کرده است که ۸ رفتار مذکور در ماده ۴ در ماده ۸ نیز جرم‌انگاری شده است، ولی ۴ رفتار دیگر در ماده ۸ که در این ماده جرم‌انگاری شده است، در ماده ۴ ذکر نشده است، اما نوع مواد مخدر و روان‌گردان‌های صنعتی غیر دارویی مذکور در این دو ماده با هم متفاوت است، بنابراین مقصود از عبارت «مواد موضوع ماده ۸ این قانون مشروط به این‌که بیش از ۲ کیلو گرم باشد» مذکور در بند (ت) ماده واحده الحاقی یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۲/۷/۱۳۹۶ به قرینه عبارت های قبل و بعد از آن، رفتارهای مجرمانه مشترک با ماده ۴ یاد شده یعنی وارد، صادر، ارسال، تولید، ساخت و توزیع کردن و فروش یا در معرض فروش قرار دادن مواد مخدر و روان‌گردان‌های صنعتی غیردارویی مذکور در این ماده (ماده ۸) است و مقصود از عبارت «درخصوص سایر جرایم موضوع ماده ۸ درصورتی که بیش از ۳ کیلو گرم باشد» رفتارهای غیر مشترک با ماده ۴ یعنی خرید، نگهداری، مخفی و حمل کردن مواد مخدر و روان گردان‌های صنعتی غیردارویی مذکور در این ماده (ماده۸) است. ۲- جرایم موضوع ماده ۵ قانون مبارزه با مواد مخدر با اصلاحات و الحاقات بعدی (خرید، نگهداری، مخفی یا حمل کردن تریاک و دیگر مواد مذکور در ماده ۴ این قانون) از تاریخ لازم الاجرا شدن ماده واحده الحاق یک ماده به قانون یاد شده مصوب ۱۲/۷/۱۳۹۶ با هر نصابی از مواد یاد شده، مستوجب مجازات اعدام نیست، مگر آن که یکی از شرایط مذکور در بند‌های (الف)، (ب) یا (پ) ماده واحده نیز وجود داشته باشد، زیرا در بند (ت) ماده واحده مذکور، جرایم موضوع ماده ۵ یاد شده ذکر نشده است . ۳- سؤال به نحو مطرح شده با عنایت به ذکر جزئیات واقعی از پرونده و شرح ماوقع، موردی و ناظر به مصداق خاص است و با توجه به ماده ۳ دستورالعمل نحوه استعلام حقوقی و پاسخ به آن در قوه قضاییه مصوب ۱۹/۱۹/۱۳۹۸ این اداره کل از پاسخ‌گویی به سؤال‌های مصداقی معذور است. ۴-با توجه به صدر «ماده واحده الحاق یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۱۳۹۶» که مقرر داشته است: «مرتکبان جرایمی که در این قانون دارای مجازات اعدام یا حبس ابد هستند، در صورت احراز یکی از شرایط زیر در حکم مفسد فی‌الارض می‌باشند و به مجازات اعدام … محکوم و در غیر این ‌صورت مشمولین به اعدام به حبس درجه یک … و مشمولین به حبس ابد به حبس و جزای نقدی درجه دو … محکوم می‌شوند؛ در حال حاضر مجازات اعدام تعزیری و حبس ابد برای جرایم مرتبط با مواد مخدر و روان‌گردان منتفی است؛ و مجازات اعدام حدی از باب افساد فی‌الارض جایگزین اعدام تعزیری شده است