نظریه مشورتی شماره ۷/۹۹/۳۸۴ مورخ ۱۳۹۹/۰۶/۰۳
استعلام :
یک باب آپارتمان موروثی به مالکین انتقال یافته و احد از وراث به منظور اضرار سایر مالکین آپارتمان مزبور مبادرت به وقف سهم خود نموده و این موضوع سبب نقصان فاحش قیمت آپارتمان مذکور و زمین آن که چند آپارتمان دیگر در آن احداث شده و قدمت احداث بنای آنها زیاد است گردیده است: ۱-آیا با توجه به مواد ۵۶-۶۵-۵۹۳ و ۵۹۷ قانون مدنی چنین وقفی که به منظور اضرار سایر مالکین مشاعی واقع شده قابل ابطال می باشد یا خیر و در صورت قابل ابطال بودن دعوی باید به طرفیت چه اشخاصی طرح شود؟ ۲-چنانچه مالکین درخواست فروش آپارتمان مذکور که غیر قابل افراز تشخیص داده شده است را نمایند با رعایت قانون افراز و فروش املاک مشاع و آیین‌نامه اجرایی آن و مواد ۸۸ و ۸۹ قانون مدنی امکان دارد کل آپارتمان فروخته شود و ثمن مورد معامله ما بین مالکین و موقوف علیه تقسیم تا موقوف علیه با رعایت ماده ۹۰ قانون مدنی آن را تبدیل نماید؟ ۳-با عنایت به اینکه وقف آپارتمان مذکور سبب نقصان فاحش قیمت آن آپارتمان و زمینی که بر روی آن آپارتمان و چند آپارتمان دیگر احداث شده گردیده است با لحاظ ماده ۵۹۳ قانون مدنی چنانچه به لحاظ قدمت زیاد ساختمان‌ها مالکین آپارتمان‌ها قصد تخریب و احداث بنای جدید و حتی افزایش تعداد آپارتمان‌ها را داشته باشند تکلیف وقف صورت گرفته چه می‌شود؟ ۴-آیا پیش از تحقق وقف به دلیل مشاعی بودن مال امکان دارد از واقع شدن چنین وقف‌هایی پیش از اصلاح قانون مدنی و سایر قوانین جلوگیری و آن را بی‌اثر نمود یا خیر؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱، ۲، ۳ و ۴- به موجب ماده ۵۹ قانون مدنی «اگر واقف عین موقوفه را به تصرف وقف ندهد وقف محقق نمی‌شود…» همچنین مستفاد از مواد ۵۷۶، ۵۷۸ و ۵۸۱ قانون یاد شده هیچ‌کدام از شرکا نمی‌توانند بدون جلب رضایت دیگران در مال‌الشرکه تصرف فیزیکی کنند؛ و ماده ۵۸۳ قانون یادشده که انتقال به غیر را به نسبت سهم‌الشرکه تجویز کرده است، ناظر بر معاملات حقوقی است که قبض شرط صحت آن نیست و در غیر این صورت باید انجام قبض و اقباض متعاقب جلب رضایت تمامی مالکان صورت گیرد، بنابراین در فرض سؤال که واقف با قصد اضرار دیگر وراث اقدام به وقف کرده و برخی از شرکا از تحقق وقف ناراضی هستند، عملاً امکان قبض و تحقق وقف وجود ندارد و شریکی که متمایل به وقف کردن قدرالسهم خود است، باید متعاقب انجام تقسیم نسبت به این امر اقدام کند.