نظریه مشورتی شماره ۲۱۲۷/۹۵/۷ مورخ ۱۳۹۵/۰۸/۲۵

استعلام :
در تعدادی از پرونده های این اجرای احکام عاقله محکوم به پرداخت دیه گردیده که در مهلت مقرر جهت پرداخت دیه مراجعه ننموده و یا درصورت مراجعه اعلام می نماید که توانایی مالی را ندارد تحقیقات به عمل آمده نیز بیانگر این می باشد که عاقله توانایی پرداخت ندارد و هیچ مالی از وی به دست نیامده و محکوم له نیز مالی معرفی ننموده لذا با توجه به ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ آیا پرداخت دیه از سوی بیت المال با دستور دادگاه کیفری صادر کننده حکم به عمل می آید؟ یا اینکه محکوم له می بایست نسبت به طرح دادخواست اقدام نماید در صورت طرح دادخواست دادخواست به طرفیت چه کسی می بایستی اقامه شود؟ بیت المال یا محکوم علیه؟/ب
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
در مواردی که مسئولیت پرداخت دیه به عهده عاقله است، اگر عاقله متمکن باشد، می¬توان دیه را از اموال وی استیفاء نمود؛ در غیر این صورت طبق ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن از بیت¬المال پرداخت می¬گردد. بنابراین در فرض سؤال، در صورت مطالبه دیه توسط شاکی یا اولیای دم از بیت¬المال (بدون نیاز به دادخواست)، پرونده به دادگاه صادرکننده حکم مربوطه ارسال می¬شود و دادگاه با بررسی موضوع و احراز کلیه شرایط مقرر در ماده ۴۷۰ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ و رعایت مقررات تبصره الحاقی به ماده ۳۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲، حکم به پرداخت دیه از بیت¬المال را صادر می¬نماید. ماده ۸۵ قانون اخیرالذکر نیز مؤید این نظر است. مع¬الوصف، چنانچه اولیای دم یا شخص مصدوم به عنوان خواهان، دعوای حقوقی مطرح نمایند، در این صورت، صدور حکم از دادگاه حقوقی مستلزم تقدیم دادخواست با کلیه شرایط مقرر در قانون است و دادخواست به طرفیت دستگاه پرداخت¬کننده دیه تقدیم می-شود./