نظریه مشورتی شماره ۳۷۶ مورخ ۱۸۲۳- ۳/۱-۹۳

سؤال
۱- در پرونده اجرایی پس از اجرای مفاد اجرائیه و وصول هزینه های اجرایی رأی مستند صدور اجرائیه به طرق فوق العاده اعتراض به ارا نقض می شود. در این صورت، آیا وفق مفاد ماده ۳۹ قانون اجرای احکام مدنی هزینه اجرایی نیز باید از خزانه دولت اخذ و به محکوم علیه سابق مسترد گردد؟
۲- در پرونده ای که اجرائیه مبنی بر انتقال پلاک ثبتی صادر گردیده، محرز می گردد که احدی از محکوم علیهم پیش از تقدیم دادخواست فوت کرده و محکوم له عمداً یا سهواً اقدام به طرح دادخواست به طرفیت متوفی نموده است. در این حالت، اولاً آیا می توان نسبت به دیگر محکوم علیهم موضوع اجرائیه را تجزیه و حکم را اجرا نمود یا این که باید گفت اجرائیه اصلاً قابلیت اجرایی ندارد و ثانیاً در صورت قابل تجزیه بودن اجرائیه هزینه های اجرایی (با توجه به حذف یکی از محکوم علیهم) به چه نحو می بایست از دیگر محکوم علیهم وصول گردد. بدین معنا که ایا سهم متوفی از هزینه اجرایی باید از دیگر محکوم علیهم وصول گردد یا خیر؟

نظریه شماره ۷/۹۳/۲۸۸۶- ۱۳۹۳/۱۱/۱۹

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه
۱- اعاده عملیات اجرایی موضوع ماده ۳۹ قانون اجرای احکام مدنی فقط به معنی اعاده وضع به حال سابق بوده و تمامی اقداماتی که به منظور اجرای حکم صورت گرفته، پس از فسخ یا نقض حکم بلااثر شدن آن در اثر اعاده دادرسی زایل می شود و با عنایت به این که نیم عشر اجرایی، دین محکوم معلیه، محسوب نمی شود و جزء محکوم به نیست و در فرض استعلام پس از اجرای مفاد اجرائیه و وصل هزینه های اجرایی، رأی مستند صدور اجرائیه نقض شده است و طبیعی است که اجرا نیاز به هزینه دارد و هزینه های اجرایی قابل استرداد نیست، بنابراین، ذینفع می تواند در صورت تمایل به طرفیت محکوم له با تقدیم دادخواست، طرح دعوا و هزینه اجرائی (نیم عشر) را مطالبه نماید.
۲- اولاً صرف نظر از آن که طرح دعوا به طرفیت متوفی و رسیدگی به آن بر خلاف قانون می باشد، اصولاً ابلاغ حکم به فرد متوفی فاقد اثر قانونی است و مطابق ماده ۳۰۲ قانون مارالذکر، هیچ حکم یا قراری را نمی توان اجراء نمود مگر این که به طرفین یا وکیل آنان ابلاغ شده باشد. بنابراین مادام که رای صادره به نحو قانونی ابلاغ نشود و مواعد قانونی و حق واخواهی و تجدید نظر خواهی سپری نشود، به لحاظ عدم قطعیت، قابلیت اجراء ندارد و بدیهی است، اگر جانشین یا جانشینان خوانده متوفی به دادگاه معرفی و رأی صادره به آنان ابلاغ شود و ایشان در مهلت مقرر قانونی، واخواهی یا تجدید نظر خواهی نمایند، رأی صادره به لحاظ آن که از ابتدا به نحو قانونی طرح نشده و متوفی، خوانده قرار گرفته، نقض می شود. ولی اگر ایشان واخواهی یا تجدید نظر خواهی ننمایند، پس از قطعیت، قابلیت اجرا خواهد داشت.
ثانیاً در فرض سؤال که اجرائیه علیه چند محکوم علیه صادر شده است، به نظر می رسد با توجه به موضوع محکوم به (انتقال پلاک ثبتی) قابل تجزیه می باشد، اجرای حکم نسبت به غیر محکوم علیه متوفی بلااشکال باشد.
ثالثاً: اصولاً پرداخت هزینه های اجرایی بر اساس میزان محکوم به و با توجه به سهم هر یک از محکوم علیهم قابل مطالبه و وصول است و محکوم علیهم در پرداخت آن، مسئولیت تضامنی ندارند.