نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۰۱۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۲/۳۱
استعلام :
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- معاون جرم شخصی است که صرفاً در رکن روانی جرم با مباشر همکاری می‌کند و دارای وحدت قصد با مباشر جرم است؛ اما چنانچه شخص علاوه بر همکاری در رکن روانی جرم، در عملیات اجرایی جرم نیز مداخله داشته باشد (همکاری در رکن مادی جرم) در این صورت به عنوان شریک جرم قابل تعقیب و مجازات است و موضوع از مقوله معاونت در جرم خارج است. ۲- طبق تبصره ۳ ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷، هرگاه مرتکب اختلاس قبل از صدور کیفرخواست تمام وجه یا مال مورد اختلاس را مسترد نماید، دادگاه او را از تمام یا قسمتی از جزای نقدی معاف می‌نماید و اجرای مجازات حبس را معلق ولی حکم انفصال درباره او اجرا خواهد شد؛ بنابراین معافیت از مجازات حبس که در استعلام آمده در این تبصره تجویز نشده است بلکه تعلیق اجرای مجازات حبس پیش‌بینی شده است و این تعلیق اجرای مجازات حبس ناظر به مختلس است و به مجازات حبس معاون تسری ندارد و به عبارت دیگر استرداد مال از سوی مختلس، وضعیتی است که مربوط به شخص اوست (کیفیت ارفاقی شخصی است) و ناظر به معاون جرم نیست. ۳- مطابق ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و بند «ت» آن در جرایم موجب تعزیر چنانچه در شرع مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد مجازات معاون یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات جرم ارتکابی است و در فرض سؤال که معاون جرم اختلاس، کارمند دولت نیست با لحاظ اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری و تبصره ۱ ماده ۱۲۷ قانون یاد‌شده که بیان کرده است مجازات معاون، از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است، مجازات انفصال از خدمات دولتی در خصوص وی موضوعیت ندارد و منتفی است و موضوع از این جهت مشمول ماده ۶۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ نیز نمی‌باشد. ۴- در فرض آن‌که موضوع معنونه از مصادیق قوادی نباشد؛ آنچه در قسمت آخر ماده ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ (صد ضربه شلاق) آمده است، شلاق حدی است و بدل از رجم محسوب نمی‌شود و مجازات معاونت در آن جرم مشمول بند «پ» ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ می‌باشد. ۵- مستفاد از قسمت دوم تبصره ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که مقرر داشته: «چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف‌تر محکوم می‌شود»، در فرض سؤال که معاون در جرم حدی زنا، از شوهرداربودن زن مطلع نیست، مجازات وی بر اساس بند «پ» ماده ۱۲۷ قانون یاد‌شده (سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق) تعیین می‌شود و از شمول بند «الف» همین ماده خارج است. ۶- با توجه به ماده ۱۲۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در صورتی‌که مرتکب به لحاظ جنون قابل تعقیب نباشد تأثیری در تعقیب و مجازات معاون جرم ندارد و مجازات معاون با توجه به مجازات قانونی جرم ارتکاب‌یافته بر اساس بندهای ماده ۱۲۷ قانون یاد‌شده تعیین می‌شود؛ مگر این‌که جنون به حدی باشد که وی فاقد اراده یا قوه تمییز باشد و دیگری از وی به عنوان وسیله ارتکاب جرم مستند به خود استفاده کرده باشد که در این فرض با لحاظ تبصره ۱ ماده ۳۷۵ قانون پیش‌گفته جرم منتسب به کسی است که از مجنون به عنوان وسیله استفاده کرده است و مطابق صدر ماده ۱۲۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مجازات خواهد شد