نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۱۹۵ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۹

استعلام :
در موضوع اعطای مرخصی با محکومان در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری اگر محکومان ضوابط و مقررات زندان را رعایت و در برنامه های اصلاحی و تقویتی شرکت و امتیازات لازم را اخذ ویتامین مناسب نیز معرفی نمایند آیا مرخصی در این صورت حق محکوم است یا امتیاز است اگر محکوم تامین مناسب برای استفاده از مرخصی نسپارد یا از توی آن عاجز باشد با فرض حق برخورداری از مرخصی آیا میشود میزان مرخصی های استفاده نشد را مثلاً تحت عنوان مرخصی متصل به آزادی از میزان محکومیت کسر نمود
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- مقنن در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و تبصره‌های آن، با اهداف خاصی برای زندانیان مرخصی پیش‌بینی کرده است؛ به عنوان مثال، مرخصی موضوع صدر ماده ۵۲۰ قانون یادشده به منظور ترغیب زندانیان در «رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم» و مرخصی موضوع تبصره ۳ این ماده به منظور ترغیب آنان به «جلب رضایت شاکی خصوصی» پیش‌بینی شده است؛ بنابراین در صورتی که محکوم واجد شرایط مقرر قانونی باشد و آمادگی برای سپردن تأمین مناسب را نیز داشته باشد، محروم کردن وی از برخورداری از مرخصی برخلاف اهداف مقنن است و مقامات مربوط باید در حدود مقرر با مرخصی آنان موافقت کنند. صدر ماده ۲۰۲ آیین‌نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب ۱۴۰۰ مؤید این استنباط است. ۲- مواد ۲۰۰ و ۲۰۲ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اصلاحی ۲۹/۱۰/۱۴۰۰ ریاست محترم قوه قضاییه با عنایت به ماده ۱۹۴ این آیین‌نامه همسو با ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ می¬باشد و اساساً مربوط به مدت مرخصی و چگونگی اعطای آن نیست و در خصوص اعطای مرخصی و مدت آن، قاضی اجرای احکام باید مطابق ضوابط مربوطه (نظیر آنچه در مواد قانونی آیین دادرسی کیفری و از جمله ماده ۵۲۰ این قانون و مواد ۱۹۴، ۱۹۵، ۱۹۶، ۱۹۷ و ۱۹۸ آیین‌نامه پیش‌گفته که عیناً مبتنی بر ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است) رفتار کند. برابر ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۱۹۴ آیین‌نامه پیش‌گفته، محکومان می‌توانند به شرط رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه¬های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند؛ بنابراین اعطای مرخصی به محکومان از یک سو مشروط به دارا بودن شرایط مقرر در این ماده و منوط به سپردن تأمین مناسب می¬باشد و از سوی دیگر مدت استفاده از مرخصی «حداکثر سه روز» در هر ماه است، نه «سه روز» در هر ماه؛ در نتیجه به تشخیص مقام اعطاکننده ممکن است کمتر از سه روز در هر ماه نیز باشد. با توجه به مراتب یادشده، گرچه از مواد موصوف استفاده نمی¬شود که هر زندانی سه روز در هر ماه مرخصی استحقاقی دارد و به طور خودکار ذخیره می¬شود، اما هرگاه شخصی در طول مدت سپری کردن محکومیت، نتواند از تمام یا بخشی از مرخصی که به تشخیص مقام اعطاکننده واجد شرایط استفاده از آن است؛ بهره‌مند شود، اعطای مجموع آن در پایان این مدت با لحاظ مواد ۲۰۰ و ۲۰۲ آیین‌نامه پیش‌گفته بلامانع است. شایان ذکر است اعطای مرخصی در هر صورت نمی‌تواند بیشتر از حداکثر مقرر در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و ماده ۱۹۴ آیین‌نامه یادشده باشد و در خصوص تمامی جرایم، چنانچه مجموع مرخصی استحقاقی زندانی به میزان مقرر در استعلام باشد، اعطای آن در قالب مرخصی منتهی به آزادی بلا‌مانع است و نوع جرم (محکومیت) از این حیث تأثیری ندارد.