نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۸۸۰ مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۲۹

استعلام :
۱- با لحاظ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ۱۴۰۰ و قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، چنانچه زندانی از مرخصی استحقاقی خود که ماهانه سه روز است استفاده کرده باشد، آیا استفاده از مرخصی پایان حبس امکان‌پذیر است؟ ۲- آیا دادستان مرکز استان اختیاری در اعطای مرخصی منتهی به پایان حبس در خصوص دیگر حوزه‌های قضایی واقع در استان را دارا می‌باشد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- اولاً، مواد ۲۰۰ و ۲۰۲ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اصلاحی ۲۹/۱۰/۱۴۰۰ ریاست محترم قوه قضاییه، با عنایت به ماده ۱۹۴ این آیین‌نامه همسو با ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ می¬باشد و اساساً مربوط به مدت مرخصی و چگونگی اعطای آن نیست و در خصوص اعطای مرخصی و مدت آن، قاضی اجرای احکام کیفری باید مطابق ضوابط مربوطه (نظیر آنچه در مواد قانون آیین دادرسی کیفری و از جمله ماده ۵۲۰ این قانون و همچنین مواد ۱۹۴، ۱۹۵، ۱۹۶، ۱۹۷ و ۱۹۸ آیین‌نامه پیش‌گفته که عیناً مبتنی بر ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است) رفتار کند. ثانیاً، وفق ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۱۹۴ آیین‌نامه پیش‌گفته، محکومان می‌توانند به شرط رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه¬های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند؛ بنابراین، اعطای مرخصی به محکومان از یک سو مشروط به دارا بودن شرایط مقرر در این ماده و منوط به سپردن تأمین مناسب می¬باشد و از سوی دیگر، مدت استفاده از مرخصی «حداکثر سه روز» در هر ماه است و نه «سه روز» در هر ماه؛ در نتیجه به تشخیص مقام اعطاکننده ممکن است کمتر از سه روز در هر ماه نیز باشد. با توجه به مراتب یادشده، گرچه از مواد موصوف استفاده نمی¬شود که هر زندانی سه روز در هر ماه مرخصی استحقاقی دارد و به طور خودکار ذخیره می¬شود، اما هرگاه شخصی در طول مدت سپری کردن محکومیت، نتواند از تمام یا بخشی از مرخصی که به تشخیص مقام اعطاکننده واجد شرایط استفاده از آن است؛ بهره‌مند شود، اعطای مجموع آن در پایان این مدت با لحاظ مواد ۲۰۰ و ۲۰۲ آیین‌نامه پیش‌گفته بلامانع است. شایان ذکر است اعطای مرخصی در هر صورت نمی‌تواند بیشتر از حداکثر مقرر در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و ماده ۱۹۴ آیین‌نامه یادشده باشد و در خصوص تمامی جرایم، چنانچه مجموع مرخصی استحقاقی زندانی به میزان مقرر در استعلام باشد، اعطای آن در قالب مرخصی منتهی به آزادی بلا‌مانع است و نوع جرم (محکومیت) از این حیث تأثیری ندارد. ۲- نظارت دادستان شهرستان مرکز استان بر اقدامات دادستان‌ها و مقامات قضایی دادسراهای شهرستان‌های آن استان و اشخاصی که وظایف دادستان را در حوزه قضایی بخش بر عهده دارند، در ماده ۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، به معنای دخالت در امور مربوط به وظایف اداری و قضایی آن‌ها نیست؛ با این توضیح که دادستان شهرستان مرکز استان، حق دخالت در اقدامات قضایی مقامات دادسراهای شهرستان‌های آن استان را نداشته و صرفاً بر اجرای صحیح قانون در دادسرای مزبور نظارت دارد و عنداللزوم تعلیمات لازم را ارائه و مراتب اجرای قانون را تذکر می‌دهد؛ بدون آن‌که در روند پرونده‌های مربوط در عمل دخالتی داشته باشد و لذا نظارت مزبور باید به گونه‌ای باشد که اعمال مدیریت از سوی رئیس دادگستری شهرستان و دادستان شهرستان و اشخاصی که وظایف دادستان را در حوزه قضایی بخش بر عهده دارند، مختل نشود؛ بنابراین اعطای مرخصی منتهی به پایان حبس از سوی دادستان مرکز استان به زندانیان دیگر حوزه‌های قضایی آن استان منتفی است