نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۹۱۵ مورخ ۱۳۹۹/۰۱/۲۳
استعلام :
مطابق لایحه حمایت قضایی از کارکنان دولت و پرسنل نیروی مسلح مصوب سال ۱۳۷۶ و آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور مصوب سال ۱۳۸۰ که به حضور نمایندگان حقوقی ادارات در کلیه جلسات دادگاه‌های عمومی و انقلاب اشاره نموده است و ماده ۲ آیین‌نامه مذکور که برای دفاع از کارکنان شاغل و همچنین بازنشسته و از کار افتاده که در حین انجام وظیفه مرتکب جرم و یا دعاوی علیه آنان می‌باشد و از طرفی ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری حضور نماینده حقوقی اشخاص حقوقی را صرفا منوط به معرفی نماینده قانونی و وکیل نموده است با این اوصاف در برخی از محاکم ابهاماتی به شرح ذیل مطرح بوده که مستدعی است این شهرداری را ارشاد و رفع ابهام به عمل آید. ۱-چنانچه پرسنل شهرداری اعم از واحد عمران و اجراییات و خدمات شهری و غیره در حین انجام وظیفه مرتکب جرمی گردند و یا به واسطه عدم رعایت نظامات دولتی حوادث شهری به طور غیرعمد برای اشخاص به وجود آید باستناد ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری حضور نماینده حقوقی برای دفاع از شهردار و یا پرسنل شهرداری منع قانونی دارد؟ در لایحه حمایت قضایی از کارکنان دولت و پرسنل نیروهای مسلح به خصوص در مواد ۲ و ۳ آیین‌نامه مذکور حضور نمایندگان حقوقی در محاکم دادگستری از جمله دادسراها و دادگاه‌های کیفری را بلامانع اعلام داشته به طوری که در ماده واحده مذکور کارشناسان حقوقی که به عنوان نمایندگان حقوقی شهرداری در محاکم حضور داشته به منزله وکیل محسوب می‌شوند. با توجه به این دوگانگی در موارد پیش گفته اولاً: آیا تغایری در لایحه حمایت قضایی و آیین‌نامه مذکور به شرح فوق با ماده ۶۸۹ قانون آیین دادرسی کیفری جدید وجود دارد؟ اعلام نظر و این شهرداری را ارشاد فرمایید. ثانیاً: مقصود از نماینده قانونی در ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری صرفا مدیریت شخصیت حقوقی شهرداری (که شهردار) است یا کارشناس حقوقی به عنوان نماینده قانونی شهرداری هم می‌تواند معرفی نمود؟ ثالثاً: مطابق تبصره ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه شهردار مرتکب جرمی گردد چه کسی را می‌توان به عنوان نمایندگی شهرداری شخصیت حقوقی معرفی نمود.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
۱- اولاً، چنانچه با لحاظ ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و دیگر مقررات مربوط به مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی، علاوه بر شخص حقیقی مرتکب جرم، اتهام متوجه شخص حقوقی (نظیر شهرداری) نیز باشد، مطابق ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ رفتار می‌شود. ثانیاً، مطابق ماده واحده قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی مصوب ۱۳۷۳ با اصلاحات و الحاقات بعدی شهرداری نهاد عمومی غیردولتی است بنابراین از شمول ماده واحده قانون حمایت قضایی از کارکنان دولت و پرسنل نیروهای مسلح مصوب ۱۳۷۶ که شرکت‌ها و مؤسسات و سازمان‌های دولتی و دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است را در برمی‌گیرد، خارج به نظر می‌رسد. ۲- منظور از «نماینده قانونی» شخص حقوقی مذکور در ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ با لحاظ تبصره این ماده، هر کسی است که به موجب قانون یا اساسنامه دارای اختیار دفاع از دعاوی طرح شده علیه شخص حقوقی است. ۳- در فرض مذکور در استعلام با توجه به تبصره ماده ۶۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، شهردار متهم به ارتکاب جرم نمی‌تواند عهده‌دار نمایندگی شهرداری باشد و تعیین نماینده شهرداری در این موارد با لحاظ آن‌چه در بند ۲ پاسخ گفته شد، مطابق مقررات مربوط و از جمله ماده ۳۲ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ صورت می‌پذیرد.